Obserwuj

Bądź na bieżąco z prawem samorządowym. Zamów bezpłatny cotygodniowy newsletter.






Działy:
  • Gospodarka komunalna

    W dziale "GOSPODARKA KOMUNALNA" publikowane są artykuły dotyczące spółek komunalnych oraz zakładów budżetowych, jak również artykuły dotyczące poszczególnych działów gospodarki komunalnej, w tym gospodarki odpadami komunalnymi, gospodarki wodno-ściekowej, transportu publicznego.

  • Podatki

    W dziale "PODATKI" publikowane są artykuły dotyczące podatków i opłat publicznoprawnych, m.in. dotyczące podatku VAT, podatku od nieruchomości, opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i innych.

  • Finanse publiczne

    W dziale "FINANSE PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące szeroko pojmowanych zagadnień związanych z finansami publicznymi, m.in. artykuły dotyczące dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz dyscypliny finansów publicznych.

  • Zamówienia publiczne

    W dziale "ZAMÓWIENIA PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące problematyki zamówień publicznych, m.in. dotyczące sytuacji podmiotów komunalnych w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Prezentowane są także najnowsze orzeczenie KIO oraz sądów w zakresie prawa zamówień publicznych.

  • Prawo cywilne

    W dziale "PRAWO CYWILNE" publikowane są artykuły dotyczące zagadnień cywilnoprawnych, m.in. umów oraz sporów przed sądami powszechnymi, których stroną są podmioty komunalne.

  • Nieruchomości

    W dziale "NIERUCHOMOŚCI" publikowane są artykuły dotyczące nieruchomości komunalnych oraz spraw związanych z innymi nieruchomościami, w których występują organy samorządu terytorialnego. Artykuły dotyczą w szczególności gospodarki nieruchomościami i planowania przestrzennego.

  • Procedury administracyjne

    W dziale "PROCEDURY ADMINISTRACYJNE" publikowane są artykuły dotyczące procedur, które prowadzone są przez organy samorządu terytorialnego. W szczególności artykuły dotyczą ogólnej procedury administracyjnej (KPA - Ordynacja podatkowa), procedury sądowoadministracyjnej, procedury uchwałodawczej oraz dostępu do informacji publicznej.

  • Ustrój

    W dziale "USTRÓJ" publikowane są artykuły dotyczące ustroju podmiotów komunalnych, w tym zagadnienia dotyczące statusu prawnego organów jednostek samorządu terytorialnego, związków międzygminnych czy radnych.

  • Inne

    W dziale "INNE" publikowane są artykuły związane z funkcjonowaniem podmiotów komunalnych, które ze względu na swoją tematykę nie zostały zakwalifikowane do innych kategorii.

24.04.2013

Zakłady budżetowe w nowym systemie gospodarki odpadami komunalnymi

UWAGA: TEN ARTYKUŁ MA WIĘCEJ NIŻ 3 MIESIĄCE.
SPRAWDŹ AKTUALNY STAN PRAWNY LUB SKONTAKTUJ SIĘ Z AUTOREM.
drukuj mail Share

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Najpóźniej 1 lipca 2013 roku w każdej polskiej gminie zacznie obowiązywać nowy system gospodarki odpadami komunalnymi. Oznacza to szereg zmian zarówno dla właścicieli nieruchomości, jak i dla gmin oraz gminnych jednostek organizacyjnych. Zmiany nie ominą również zakładów budżetowych.

Artykuł dostępny jest dla zarejestrowanych użytkowników

Najpóźniej 1 lipca 2013 roku w każdej polskiej gminie zacznie obowiązywać nowy system gospodarki odpadami komunalnymi. Oznacza to szereg zmian zarówno dla właścicieli nieruchomości, jak i dla gmin oraz gminnych jednostek organizacyjnych. Zmiany nie ominą również zakładów budżetowych.

Nowy system, czyli czas na zmiany w gospodarce odpadami komunalnymi

Nowy system, który już niedługo wejdzie w życie, zapowiada wiele zmian dla właścicieli nieruchomości zamieszkałych oraz niezamieszkałych, na których powstają odpady komunalne (o ile zostaną one decyzją rady gminy objęte nowym systemem). Właściciele nieruchomości, zamiast dotychczasowych umów na odbieranie odpadów komunalnych zawieranych z przedsiębiorcami, zobowiązani będą do przekazywania na rzecz gminy opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi (opłaty publicznoprawnej), która poprzedzona będzie złożeniem stosownej deklaracji. Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi oznaczać także będzie szereg zmian dla gmin oraz gminnych jednostek organizacyjnych. W szczególności na zmiany narażone są zakłady budżetowe zajmujące się dotychczas odbiorem odpadów komunalnych.

Zakład czy spółka?

Zgodnie z ustawą o finansach publicznych zadania własne jednostki samorządu terytorialnego w zakresie m.in. utrzymania czystości i porządku czy wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz mogą być wykonywane przez samorządowe zakłady budżetowe. Znowelizowana ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach [dalej: u.c.p.g.] nie wprowadziła wprost w tym zakresie żadnych ograniczeń. W szczególności ustawa ta nie zawiera przepisów nakazujących przekształcać funkcjonujące obecnie zakłady budżetowe w spółki prawa handlowego (spółki komunalne).

Obowiązek ten jedmak dość powszechnie jest wyinterpretowywany z całokształtu przepisów u.c.p.g., co dodatkowo znajduje potwierdzenie w uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej ustawę o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, która została uchwalona 1 lipca 2011 roku. Szczególne znaczenie w tym zakresie ma art. 6d ust. 1 u.c.p.g., który zobowiązuje wójta, burmistrza lub prezydenta miasta do zorganizowania przetargu na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości zamieszkałych albo przetarg na odbieranie i zagospodarowanie tych odpadów. Co więcej zgodnie z art. 6e u.c.p.g. spółki z udziałem gminy mogą odbierać odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, na zlecenie gminy, w przypadku, gdy zostały wybrane w drodze przetargu, o którym mowa w art. 6d ust. 1.

Powyższe wyklucza stosowanie w zakresie odbioru odpadów komunalnych tzw. zamówienia in-house, polegającego na powierzeniu spółce komunalnej realizacji zadań własnych jednostki samorządu terytorialnego w trybie bezprzetargowym.

Powyższa konstrukcja w ocenie ustawodawcy wyklucza możliwość powierzenia przedmiotowego zadania zakładowi budżetowemu. W uzasadnieniu ustawy nowelizującej, która zainicjowała „rewolucję śmieciową” wskazano, iż Gminy będą wyłaniały w drodze przetargu podmioty prowadzące działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, co tym samym będzie się wiązało z koniecznością przekształcenia gminnych jednostek organizacyjnych w spółki prawa handlowego.

Podobne stanowisko zostało wyrażone przez Ministerstwo Środowiska w interpretacji z dnia 28 października 2011 roku zgodnie z którą ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy
o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw stanowi lex specialis względem ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej. Na podstawie powyższego oraz na podstawie art. 6e ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie należy podkreślić, że gminna jednostka organizacyjna będzie mogła odbierać odpady komunalne od właścicieli nieruchomości jedynie w przypadku, gdy zostanie wyłoniona w drodze przetargu. Co oznacza, że aby przystąpić do przetargu będzie musiała przekształcić się w spółkę prawa handlowego.

Za niezorganizowanie przetargu na odbieranie albo odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości gmina podlega karze administracyjnej od 10 000 zł do 50 000 zł. Nie jest to jednak jedyna sankcja. Zgodnie bowiem z ustawą o dyscyplinie finansów publicznych, naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest udzielenie zamówienia publicznego m.in. wykonawcy, który nie został wybrany w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych.

Co może zakład?

Powyższe regulacje nie zamykają całkowicie zakładom budżetowym możliwości działań w nowym systemie gospodarki odpadami komunalnymi. Możliwości te zależne są jednakże od modelu systemu, który zostanie przyjęty w danej gminie przez jej organy.

W szczególności zakład budżetowy w nowym systemie gospodarki odpadami komunalnymi może zajmować się:

  • odbiorem odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości niezamieszkałych, na których powstają odpady komunalne (o ile nieruchomości te nie zostały decyzją rady gminy objęte „modelem gminnym”);
  • zarządzaniem systemem gospodarki odpadami komunalnymi;
  • tworzeniem i utrzymywaniem punktów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych;
  • budową, utrzymaniem i eksploatacją własnych regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych, do których zastosowanie znajdzie art. 19 ustawy nowelizującej bądź gdy niepowodzeniem zakończą się tryby konkurencyjne (zastrzec należy, iż nowa ustawa o odpadach w zakresie prowadzenia składowisk odpadów zawiera w tym zakresie ograniczenia).

Odbiór odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości niezamieszkałych

Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi, oparty na aktywności gminy i powiązanej z nią opłacie publicznoprawnej, bezwzględnie obejmuje nieruchomości zamieszkałe. W przypadku nieruchomości niezamieszkałych, np. sklepy, urzędy, szkoły i przedszkola, to rada gminy (ewentualnie zgromadzenie związku międzygminnego) decyduje o objęciu nowym systemem gospodarki odpadami komunalnymi. W konsekwencji oznacza to, że powstające na nich odpady komunalne odbierane będą przez wyłonione w drodze przetargu spółki. Brak uchwały w tym zakresie oznaczać będzie pozostanie w dotychczasowym systemie, w którym ich właściciele nadal zobowiązani będą do zawierania umów na odbiór odpadów komunalnych. Umowy te będą mogły być wykonywane m.in. przez gminne zakłady budżetowe.

Zarządzanie systemem

Zakładom budżetowym będzie można także powierzyć większość zadań z zakresu zarządzania nowym systemem gospodarki odpadami komunalnymi. W interpretacji Ministerstwa Środowiska z dnia 1 sierpnia 2012 roku, możemy przeczytać, że gmina może powierzyć w trybie bezprzetargowym własnej jednostce organizacyjnej zadania związane z zarządzaniem gospodarką odpadami komunalnymi, z tym iż powierzenie to nie może dotyczyć tych zadań, które bezwzględnie muszą być realizowane przez podmiot wybrany w drodze przetargu (odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości).

Ministerstwo wskazało, iż w przypadku realizacji zadań, dla których nie przewidziano w u.c.p.g. szczególnego trybu powierzenia (np. przetargowy tryb zlecania zadań z zakresu odbioru albo odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych), w tym z zakresu zarządzania gospodarką odpadami (jak np. zorganizowanie przetargu na odbieranie odpadów komunalnych, przygotowanie SIWZ, przygotowanie umowy z wykonawcą usługi odbierania odpadów i. in.) nie ma przeszkód, by zadania te powierzyć gminnemu zakładowi budżetowemu.

Szczególnego znaczenia w tym zakresie nabiera art. 39 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym, który daje możliwość radzie gminy, aby do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej upoważniła organy zakładu budżetowego.

Tworzenie i utrzymywanie punktów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych

Wśród szeregu zadań nałożonych na gminy, ustawodawca wymienia tworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych [dalej: PSZOK] w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy. Brak jest przy tym definicji PSZOKów, co stwarza gminom stosunkowo szerokie możliwości interpretacyjne. W praktyce pojawiają się koncepcje tworzenia lokalnych PSZOKów, opartych o systemy gniazdowo-dzwonowe, mobilne PSZOKi pozwalające na organizację okresowych akcji zbiórki odpadów problemowych oraz centralnych PSZOKów zapewniających zbiórkę wszystkich frakcji odpadów komunalnych, o których mowa w u.c.p.g.

Brak przepisów szczególnych w zakresie tworzenia PSZOKów oznacza, iż odbywa się to na zasadach ogólnych. Każda z gmin może zatem powierzyć realizację tego zadania podmiotowi zewnętrznemu w jednym z trybów konkurencyjnych (np. zamówienie publiczne, partnerstwo publiczno-prywatne) bądź też realizować je samodzielnie w trybie bezprzetargowym za pośrednictwem zakładu budżetowego lub spółki komunalnej.

Budowanie, utrzymanie i eksploatacja własnych regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych

Ustawodawca do zadań gminy zaliczył także budowanie, utrzymanie i eksploatację regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych [dalej: RIPOK]. Zasadą wynikającą ze znowelizowanej u.c.p.g. jest, iż przedmiotowe zadanie winno być realizowane w trybie:

  • przeprowadzenia przetargu na wybór podmiotu, który będzie budował, utrzymywał lub eksploatował regionalną instalację do przetwarzania odpadów komunalnych, lub
  • dokonania wyboru podmiotu, który będzie budował, utrzymywał lub eksploatował regionalną instalację do przetwarzania odpadów komunalnych, na zasadach określonych w ustawie o partnerstwie publiczno-prywatnym, lub
  • dokonania wyboru podmiotu, który będzie budował, utrzymywał lub eksploatował regionalną instalację do przetwarzania odpadów komunalnych, na zasadach określonych w ustawie o koncesji na roboty budowlane lub usługi.

W przypadku, gdy przetarg, o którym mowa w lit a), zakończy się wynikiem negatywnym albo gdy nie zostanie dokonany wybór partnera prywatnego na zasadach określonych w ustawie, o której mowa w lit  b), albo gdy nie zostanie dokonany wybór koncesjonariusza na zasadach, o których mowa lit c), gmina może samodzielnie realizować zadanie polegające na budowie, utrzymaniu lub eksploatacji regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych. Samodzielna realizacja odbywać się może także za pośrednictwem zakładu budżetowego.

Zakład budżetowy będzie mógł realizować powyższe zadanie także w przypadku instalacji wskazanej w wojewódzkim planie gospodarki odpadami jako zakład zagospodarowania odpadów, dla której przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej u.c.p.g. z 1 lipca 2011 roku wydano decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach lub decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, lub której budowa lub eksploatacja rozpoczęła się przed tą datą.

Podsumowanie

Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi nie wyklucza dalszego funkcjonowania w obszarze gospodarki odpadami komunalnymi samorządowych zakładów budżetowych. Ich zadania muszą jednak uwzględniać nowe regulacje prawne. Zakres dalszego działania zakładów budżetowych musi być uwzględniony przy projektowaniu systemu gospodarki odpadami komunalnymi.

Jeśli interesuje Cię ta tematyka i potrzebujesz wsparcia merytorycznego, czytaj dalej

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Autor artykułu

Maciej Kiełbus

Partner, prawnik w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, w szczególności prawa samorządowego

Więcej z Praktyki §

Wydarzenia PDS

Więcej wydarzeń

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj