Znowelizowana ustawa o ochronie przyrody [dalej: u.o.p.] wprost przewiduje w art. 83d ust. 2 pkt 1, że w przypadku uzależnienia wydania zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu od wykonania nasadzeń zastępczych, zezwolenie to określa dodatkowo miejsce nasadzeń.

Ustawodawca nie zawarł jednak w znowelizowanych przepisach szczegółowych wskazówek, wytycznych co do sposobu określenia przez organy wydające zezwolenia, miejsca do nasadzeń zastępczych, co z pewnością nie wpłynie na ujednolicenie treści wydawanych w praktyce zezwoleń.

W znowelizowanych przepisach brak jest wskazówek dotyczących sposobu określenia miejsca nasadzeń

Stosownie do art. 83c ust. 4 u.o.p. organ, wydając zezwolenie na usunięcie drzewa lub krzewu uzależnione od wykonania nasadzeń zastępczych, bierze pod uwagę w szczególności dostępność miejsc do nasadzeń zastępczych oraz określone w przepisie cechy usuwanego drzewa lub krzewu (m. in. ich wartość przyrodniczą, w tym rozmiar drzewa lub powierzchnię krzewów oraz funkcje, jakie pełnią w ekosystemie). Ustawodawca nie przesądził jednak, czy nasadzenia zastępcze muszą być wykonane na nieruchomości, z której są usuwane drzewa lub krzewy, w zamian za usunięcie których nakładany jest obowiązek dokonania nasadzeń zastępczych, czy też na nieruchomościach z nią bezpośrednio sąsiadujących, a może nawet na innej nieruchomości będącej w posiadaniu wnioskującego o wydanie zezwolenia bądź na nieruchomościach gminnych. W praktyce często występują sytuacje, w których nasadzenia zastępcze nie mogą być wykonane w miejscu wycinki lub nie jest to uzasadnione np. ze względu na przeznaczenie danego terenu w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego pod zabudowę bądź z uwagi na panujące na nim trudne warunki wzrostu drzew np. na terenach przydrożnych.

Przed nowelizacją w przepisie była mowa o „zastępowaniu” usuwanych drzew innymi

Do 28 sierpnia 2015 r. obowiązek dokonywania nasadzeń zastępczych w miejscu wycinki wywodzono z art. 83 ust. 3 u.o.p., który stanowił, że wydanie zezwolenia może być uzależnione od przesadzenia drzew lub krzewów w miejsce wskazane przez wydającego zezwolenie albo zastąpienia ich innymi drzewami lub krzewami, w liczbie nie mniejszej niż liczba usuwanych drzew lub krzewów. Uznawano, że posłużenie się przez ustawodawcę sformułowaniem „zastąpienie innymi drzewami lub krzewami” wskazuje pośrednio, że zasadzenia powinny być dokonywane na nieruchomości, z której drzewa lub krzewy są usuwane.

Dotychczasowe stanowisko piśmiennictwa, orzecznictwa sądów administracyjnych

Jednocześnie już wówczas wskazywano w piśmiennictwie, że rozwiązanie takie nie wynika wprost z przepisów prawa, w związku z czym w praktyce nie można wykluczyć wskazania w zezwoleniu innego miejsca wykonania nasadzeń zastępczych1. Podnoszono, że jeśli miejsce, z którego usunięto drzewa, nie nadaje się do wprowadzenia nowych nasadzeń np. z powodów przyrodniczych, przestrzennych, technicznych, należy wprowadzić je tam, gdzie będą one mogły się przyjąć i rekompensować straty poniesione przez środowisko2. Tymczasem w orzecznictwie można było spotkać poglądy wykluczające możliwość wykonania nasadzeń w miejscu innym niż miejsce wycinki. Przykładowo NSA w wyroku z dnia 16 października 2014 r., sygn. akt II OSK 952/13 wskazał, że nasadzenia nie mogą być wykonane na innych działkach, w innej miejscowości, gdyż celem art. 83 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody i art. 84 ust. 4 tej ustawy jest zachowanie stanu środowiska przyrodniczego, na terenie na którym stan ten został naruszony.

Po nowelizacji

W obecnym stanie prawnym art. 83c ust. 3 uop stanowi, że wydanie zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu może być uzależnione od określonych przez organ nasadzeń zastępczych lub przesadzenia tego drzewa lub krzewu. W przepisie tym nie mówi się już o „zastąpieniu” usuwanych drzew lub krzewów innymi. Z art. 83b) ust. 1 pkt 9 znowelizowanej u.o.p. wynika z kolei, że w sytuacji gdy wnioskodawca planuje wykonanie nasadzeń zastępczych, wniosek o wydanie zezwolenia powinien zawierać projekt planu nasadzeń zastępczych, wykonany w formie rysunku, mapy lub projektu zagospodarowania działki lub terenu oraz informację m. in. o miejscu wykonania nasadzeń zastępczych.

Organ nie jest związany propozycją wnioskodawcy

Jeśli Wnioskodawca planuje dokonać nasadzeń, organ wydający zezwolenie powinien rozważyć jego propozycję co do miejsca ich wykonania, jednakże organ nie jest nią związany. W każdym przypadku wydawania zezwolenia z zastosowaniem nasadzeń zastępczych należy dokonać indywidualnej oceny danej sytuacji. Nasadzenia zastępcze powinny stanowić adekwatną kompensację przyrodniczą, a więc prowadzić do przywrócenia równowagi przyrodniczej w związku z dokonaną wycinką drzew.

Nasadzenia zastępcze należy uznać za dopuszczalne poza miejscem wycinki

W mojej ocenie, nasadzenia zastępcze zrealizowane poza miejscem wycinki w pewnych okolicznościach mogą odpowiednio, a nawet lepiej niż opłaty za usuwane drzewa, kompensować zmiany zachodzące w środowisku w związku z usunięciem drzew. Wobec milczenia ustawodawcy w kwestii miejsca wykonania nasadzeń zastępczych, mimo gruntownej nowelizacji przepisów ustawy o ochronie przyrody, należy uznać za dopuszczalne dokonanie nasadzeń na:

• nieruchomości, z której usuwane są drzewa lub krzewy w zamian za które nakładany jest obowiązek zrealizowania nasadzeń zastępczych;
• nieruchomości bezpośrednio sąsiadującej z miejscem wycinki będącej w posiadaniu wnioskodawcy lub co do której wnioskodawca dysponuje zgodą jej właściciela na przyjęcie określonej liczby nasadzeń zastępczych;
• innej nieruchomości będącej w posiadaniu wnioskodawcy bądź co do której dysponuje on zgodą właściciela na przyjęcie danych nasadzeń;
• nieruchomości gminnej, a nawet nieruchomości sąsiedniej gminy np. w sytuacji gdy wycinka jest realizowana bezpośrednio przy granicy dwóch gmin, oczywiście za zgodą tych podmiotów na przyjęcie określonej liczby nasadzeń zastępczych.

1 K. Gruszecki, Realizacja zasady zrównoważonego rozwoju środowiska („nasadzenia zastępcze”), Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 5-6 (14-15)/2007, s. 42.

2   J. Łukaszkiewicz, Nasadzenia zastępcze drzew w miastach – główne problemy z decyzjami administracyjnymi, Zrównoważony Rozwój – zastosowania nr 4, 2013, s. 29.