Obserwuj

Bądź na bieżąco z prawem samorządowym. Zamów bezpłatny cotygodniowy newsletter.






Działy:
  • Gospodarka komunalna

    W dziale "GOSPODARKA KOMUNALNA" publikowane są artykuły dotyczące spółek komunalnych oraz zakładów budżetowych, jak również artykuły dotyczące poszczególnych działów gospodarki komunalnej, w tym gospodarki odpadami komunalnymi, gospodarki wodno-ściekowej, transportu publicznego.

  • Podatki

    W dziale "PODATKI" publikowane są artykuły dotyczące podatków i opłat publicznoprawnych, m.in. dotyczące podatku VAT, podatku od nieruchomości, opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i innych.

  • Finanse publiczne

    W dziale "FINANSE PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące szeroko pojmowanych zagadnień związanych z finansami publicznymi, m.in. artykuły dotyczące dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz dyscypliny finansów publicznych.

  • Zamówienia publiczne

    W dziale "ZAMÓWIENIA PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące problematyki zamówień publicznych, m.in. dotyczące sytuacji podmiotów komunalnych w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Prezentowane są także najnowsze orzeczenie KIO oraz sądów w zakresie prawa zamówień publicznych.

  • Prawo cywilne

    W dziale "PRAWO CYWILNE" publikowane są artykuły dotyczące zagadnień cywilnoprawnych, m.in. umów oraz sporów przed sądami powszechnymi, których stroną są podmioty komunalne.

  • Nieruchomości

    W dziale "NIERUCHOMOŚCI" publikowane są artykuły dotyczące nieruchomości komunalnych oraz spraw związanych z innymi nieruchomościami, w których występują organy samorządu terytorialnego. Artykuły dotyczą w szczególności gospodarki nieruchomościami i planowania przestrzennego.

  • Procedury administracyjne

    W dziale "PROCEDURY ADMINISTRACYJNE" publikowane są artykuły dotyczące procedur, które prowadzone są przez organy samorządu terytorialnego. W szczególności artykuły dotyczą ogólnej procedury administracyjnej (KPA - Ordynacja podatkowa), procedury sądowoadministracyjnej, procedury uchwałodawczej oraz dostępu do informacji publicznej.

  • Ustrój

    W dziale "USTRÓJ" publikowane są artykuły dotyczące ustroju podmiotów komunalnych, w tym zagadnienia dotyczące statusu prawnego organów jednostek samorządu terytorialnego, związków międzygminnych czy radnych.

  • Inne

    W dziale "INNE" publikowane są artykuły związane z funkcjonowaniem podmiotów komunalnych, które ze względu na swoją tematykę nie zostały zakwalifikowane do innych kategorii.

18.04.2016

Inicjatywa lokalna - narzędzie wyzwalania energii

UWAGA: TEN ARTYKUŁ MA WIĘCEJ NIŻ 3 MIESIĄCE.
SPRAWDŹ AKTUALNY STAN PRAWNY LUB SKONTAKTUJ SIĘ Z AUTOREM.
drukuj mail Share
"

Bogata wiedza teoretyczna stanowi stabilny fundament, na którym budować można praktyczne rozwiązania samorządowych problemów ustrojowych.

"

Dowiedz się więcej:

Ustrój JST

Instytucja inicjatywy lokalnej, z której mogą korzystać mieszkańcy jednostek samorządu terytorialnego, może być istotnym narzędziem integrowania społeczności lokalnych i ich angażowania się w wykonywanie zadań publicznych.

Artykuł dostępny jest dla zarejestrowanych użytkowników

Instytucja inicjatywy lokalnej, z której mogą korzystać mieszkańcy jednostek samorządu terytorialnego, może być istotnym narzędziem integrowania społeczności lokalnych i ich angażowania się w wykonywanie zadań publicznych.

Instytucja inicjatywy lokalnej została wprowadzona do systemu prawa samorządowego ustawą z dnia 22 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz niektórych innych ustaw. Jest to forma partycypacji obywatelskiej, która – zgodnie z uzasadnieniem projektu ustawy – „ma służyć pobudzeniu działań obywateli w celu wspólnego rozwiązywania ważnych spraw społeczności lokalnych”[1]. Celem jej wprowadzenia była ponadto chęć ujęcia w ramy prawne takich działań na rzecz dobra wspólnego, które mają charakter okresowy. Dotychczasowe formy działania, jak fundacja czy stowarzyszenie, były dlań zbytnio sformalizowane i służyły głównie podejmowaniu działań o charakterze ciągłym.

Inicjatywę lokalną regulują przepisy od art. 19b do art. 19h ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie [dalej: u.d.p.p.w.].

Art. 19b ust. 1 u.d.p.p.w. stanowi, iż mieszkańcy określonej jednostki samorządu terytorialnego [dalej: j.s.t.] mogą, w ramach inicjatywy lokalnej, złożyć do tejże j.s.t. wniosek o realizację zadania publicznego. Złożenie wniosku możliwe jest również za pośrednictwem organizacji społecznych lub podmiotów określonych w art. 3 ust. 3 u.d.p.p.w. (m. in. kościelnych osób prawnych i jednostek organizacyjnych, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego),

Wniosek (który zgodnie z art. 19b ust. 2 u.d.p.p.w. stanowi wniosek w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego) powinien dotyczyć:

1) w szczególności budowy, rozbudowy lub remontu dróg, kanalizacji i sieci wodociągowej, stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego, a także budynków oraz obiektów małej architektury (działalności, o której mowa w art. 4 ust. 1 pkt 13 u.d.p.p.w.);

2) zadań w zakresie: działalności charytatywnej; podtrzymywania i upowszechniania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej; działalności na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego; kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego; promocji i organizacji wolontariatu (działalności, o której mowa w art. 4 ust. 1 pkt 3, 4, 5, 16 i 27 u.d.p.p.w);

3) edukacji, oświaty i wychowania, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 14;

4) działalności w sferze kultury fizycznej i turystyki, o której mowa w art. 4 ust. 1 pkt 17 i 19 u.d.p.p.w.;

5) ochrony przyrody, w tym zieleni w miastach i wsiach, o której mowa w art. 4 ust. 1 pkt 18 u.d.p.p.w.;

6) porządku i bezpieczeństwa publicznego, o którym mowa w art. 4 ust. 1 pkt 20 u.d.p.p.w.;

7) rewitalizacji, o której mowa w art. 4 ust. 1 pkt 32a u.d.p.p.w.

 

Należy podkreślić, że nie wszystkie ze wskazanych zadań należą do zakresu zadań własnych j.s.t. Przykładowo, po wejściu w życie ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie oraz ustawy o fundacjach, budowa, rozbudowa lub przebudowa budynków oraz obiektów małej architektury dotyczyć również tych obiektów, które nie są własnością j.s.t.[2] Z drugiej strony, inicjatywy lokalnej nie da się zastosować do realizacji wszystkich zadań j.s.t.

Zgodnie z art. 19c ust. 1 u.d.p.p.w., organ stanowiący j.s.t. określa tryb i szczegółowe kryteria oceny wniosków o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej. Szczegółowe kryteria oceny powinny uwzględniać przede wszystkim wkład pracy społecznej w realizację inicjatywy lokalnej. Oceny wniosków dokonuje natomiast organ wykonawczy, biorąc pod uwagę szczegółowe kryteria oceny wniosku oraz jego celowość z punktu widzenia potrzeb społeczności lokalnej. Podjęcie uchwały, którą uznaje się za akt prawa miejscowego[3], jest niezbędne dla umożliwienia korzystania z inicjatywy lokalnej. W orzecznictwie sądów administracyjnych stwierdzono m.in., iż nie jest możliwe ograniczenie uprawnienia do składania wniosków jedynie do pełnoletnich mieszkańców j.s.t.[4], a także, iż organ stanowiący nie może doprecyzowywać elementów wniosku, np. wzoru i jego części składowych[5].

Jak wynika z udostępnionych w 2014 r. danych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (przywołanych przez Fundację im. Stefana Batorego), większość j.s.t. nie zdecydowało się jednak na podjęcie uchwały.

Przykładem uchwały, o której mowa w art. 19c ust. 1 u.d.p.p.w.  jest uchwała Nr LXI/1692/2013 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 11 lipca 2013 r. w sprawie określenia trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej. W § 5 ust. 1 wskazano, iż kryteria oceny obejmują: formy udziału mieszkańców w realizacji zadania, wkład własny wnioskodawców w formie pracy społecznej, zaangażowanie środków budżetowych miasta, stan przygotowania lub realizacji zadania oraz celowość realizacji zadania z punktu widzenia społeczności lokalnej. Szczegółowe kryteria oceny (i ilość punktów, które można otrzymać za poszczególne z nich) określono w załączniku nr 2.

W przypadku uwzględnienia wniosku, organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego zawiera na czas określony umowę o wykonanie inicjatywy lokalnej z wnioskodawcą. Należy w niej określić zobowiązanie, jakie zaciąga na siebie wnioskodawca – np. świadczenie pracy społecznej, świadczenie rzeczowe lub pieniężne.

 

Zgodnie z art. 19f u.d.p.p.w. wnioskodawca może otrzymać od jednostki samorządu terytorialnego na czas trwania umowy rzeczy konieczne do wykonania inicjatywy lokalnej. J.s.t. nie musi partycypować finansowo w realizacji danej inicjatywy, może się jednak na to zdecydować. W takim wypadku nie może jednak przekazać środków finansowych bezpośrednio dla wnioskodawcy, lecz wydatkuje je samodzielnie[6]. Środki te muszą być przewidziane w budżecie (np. poprzez zaplanowanie rezerwy celowej)[7]. Należy jednakże zauważyć, iż art. 221 ust. 2 ustawy o finansach publicznych stanowi, iż podmioty niezaliczane do sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku mogą otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego dotacje celowe na cele publiczne, związane z realizacją zadań tej jednostki, a także na dofinansowanie inwestycji związanych z realizacją tych zadań. Niejednoznaczną pozostaje więc kwestia, czy j.s.t. może wydatkować środki finansowe także na realizację inicjatywy lokalnej, która wykracza poza zakres jej zadań własnych.

Organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego wspólnie z wnioskodawcą opracowuje dokumenty niezbędne do przeprowadzenia inicjatywy lokalnej, w tym harmonogram i kosztorys, zaś w zakresie nieuregulowanym w ustawie, do umowy o wykonanie inicjatywy lokalnej stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego.

W praktyce inicjatywa lokalna może służyć realizacji rozmaitych zadań, a wykorzystywana jest zarówno w dużych, jak i w mniejszych miejscowościach. W Warszawie w 2015 r. realizowano m.in. projekty związane z tworzeniem lub przebudową terenów zielonych oraz przestrzeni sąsiedzkich[8]. W Lublinie w ramach rezerwy celowej w 2016 r. przeznaczono do realizacji np. projekty przebudowy ulic[9]. W Legionowie w latach 2014 i 2015 do realizacji skierowano projekty dotyczące m.in. Parku Seniora, budowy wiat rowerowych i placu zabaw[10]. W Krotoszynie lista projektów na 2016 r. obejmuje np. ogrodzenia strzelnicy, doposażenie świetlicy wiejskiej czy stworzenie muralu promującego miasto[11]. Natomiast 10 – tysięcznej gminie Dąbrowa (położonej w województwie opolskim) w 2016 r. dofinansowano m.in. organizację lokalnych imprez oraz warsztatów dla dzieci[12].

Inicjatywa lokalna stanowi interesujące narzędzie aktywizacji mieszkańców do działalności na rzecz społeczności lokalnych, szczególnie tam, gdzie nie przewidziano tworzenia funduszu soleckiego. Umożliwia im zaradzanie potrzebom lub rozwijanie potencjałów dotyczących ich najbliższego otoczenia przy elastycznej współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego. Te ostatnie mają natomiast możliwość ustalenia zasad oceny składanych wniosków, w tym ich przydatności dla społeczności. Z drugiej strony, próba przerzucania na wnioskodawców zbyt dużego ciężaru realizacji zadań publicznych może prowadzić do braku zainteresowania inicjatywą lokalną. Tak, jak w przypadku innych narzędzi partycypacyjnych, oprócz odpowiednich regulacji prawnych, niezbędna jest roztropność w ich wykorzystywaniu.

 

[1] Uzasadnienie w druku nr 1727, Sejm VI kadencji, http://orka.sejm.gov.pl/proc6.nsf/opisy/1727.htm [dostęp 24.03.2016 r.].

[2] W uzasadnieniu projektu ustawy [druk nr 3386, Sejm VII kadencji, http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=3386, dostęp 31.03.2016] możemy przeczytać, iż: „W celu usunięcia pojawiających się niekiedy przeszkód w wykonywaniu inicjatywy lokalnej i rozszerzenia zakresu jej stosowania zdecydowano, że może ona obejmować m.in. budowę, rozbudowę lub remont budynków oraz obiektów małej architektury niekoniecznie stanowiących własność jednostki samorządu terytorialnego, np. parki, place zabaw należące do wspólnot mieszkaniowych”.

[3] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 15 grudnia 2011 r., sygn. III SA/Wr 570/11;

[4] Tamże.

[5] Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 24 listopada 2015 r., sygn. II SA/Ol 1061/15;

[6] J. Blacharz, Komentarz do art.19(b) ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie [w:] Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Ustawa o spółdzielniach socjalnych, Lex 2012, System Informacji Prawnej Lex.

[7] Tamże.

[8] http://inicjatywa.um.warszawa.pl/aktualnosci/wydarzenia/zrealizowane-inicjatywy [dostęp 24.03.2016 r.].

[9] http://www.lublin.eu/mieszkancy/obywatelski-lublin/aktualnosci/ruszaja-inwestycje-z-inicjatywy-lokalnej,106,471,1.html [dostęp 24.03.2016 r.].

[10] http://www.bip.legionowo.pl/Article/id,28978.html [dostęp 24.03.2016 r.].

[11] http://www.krotoszyn.bip.net.pl/?a=10657 [dostęp 24.03.2016 r.].

[12] http://www.bip.ug-dabrowa.pl/?a=3101 [dostęp 24.03.2016 r.].

"

Bogata wiedza teoretyczna stanowi stabilny fundament, na którym budować można praktyczne rozwiązania samorządowych problemów ustrojowych.

"

Dowiedz się więcej:

Ustrój JST
DZIAŁY:
Ustrój

Autor artykułu

Adrian Misiejko

Doktor nauk prawnych, specjalizuje się w zakresie prawa samorządu terytorialnego ze szczególnym uwzględnieniem ustroju j.s.t. i publicznego transportu zbiorowego

Więcej z Praktyki §

Wydarzenia PDS

Więcej wydarzeń
"

Bogata wiedza teoretyczna stanowi stabilny fundament, na którym budować można praktyczne rozwiązania samorządowych problemów ustrojowych.

"

Dowiedz się więcej:

Ustrój JST