Wskazanie w uchwale w sprawie wyboru metody ustalenia stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nazw miejscowości lub użycie sformułowania „w pozostałych miejscowościach związku” nie może być uznane za prawidłowe kryterium różnicowania wysokości tej stawki.

Wyrokiem z dnia 19 stycznia 2016 r. (sygn. II FSK 3853/14) Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargi kasacyjne prokuratora oraz Zgromadzenia Zielonogórskiego Związku Gmin [dalej także: Związek Gmin] od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wlkp. z dnia 4 września 2014 r. (sygn. I SA/Go 467/14) w sprawie ze skargi prokuratora na uchwałę Zgromadzenia Związku Gmin w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wysokości stawki tej opłaty.

Powyższy wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Zgromadzenie Związku Gmin podjęło uchwałę w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wysokości stawki tej opłaty. Jako kryterium różnicowania stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi [dalej: opłata śmieciowa] został przyjęty fakt zamieszkiwania w danych miejscowościach wchodzących skład związku gmin oraz selektywne bądź nie selektywne zbieranie danych frakcji odpadów (osobny podział na papier i tekturę).

Powyższa uchwała została zaskarżona do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wlkp. przez prokuratora, który domagał się stwierdzenia nieważności niektórych jej postanowień. W jego ocenie w uchwale dokonano zróżnicowania stawek opłat w sposób, który nie został przyjęty w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach [dalej: u.c.p.g.].

W uzasadnieniu prokurator wskazał, że uchwała jest niejasna, ponieważ nie określa, czy wymienione w niej miejscowości to tereny miejskie, czy wiejskie. W praktyce rozróżnienie to jest niezwykle istotne, ponieważ nie można ustalać takich samych stawek opłat dla właścicieli nieruchomości położonych w dużym mieście, takim jak np. Zielona Góra oraz dla właścicieli nieruchomości położonych na wsi. W obu przypadkach koszty odbioru odpadów są inne, w związku z czym stawki opłat powinny uwzględniać wynikające stąd różnice.

Nadto, w ocenie prokuratora, Zgromadzenie Związku Gmin w sposób bezprawny zróżnicowało wysokość stawki opłaty ze względu na rodzaj frakcji odpadów. Skarżący zaznaczył, że ustawodawca upoważnił organ uchwałodawczy do określenia niższej stawki za gospodarowanie opadami komunalnymi, jeżeli są one zbierane i odbierane w sposób selektywny, jednak nie uzależnił stawki tej opłaty od rodzaju frakcji odpadu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wlkp. w wyroku z dnia 4 września 2014 r. (sygn. I SA/Go 467/14) stwierdził częściową nieważność zaskarżonej uchwały.

W uzasadnieniu WSA w Gorzowie Wlkp. wskazał, że art. 6k ust. 4 u.c.p.g. nie upoważnia rady gminy do ustalenia dodatkowych kryteriów różnicowania opłat aniżeli te, które wynikają z art. 6j ust. 2a u.c.p.g. Jednocześnie sąd stwierdził, że różnicowanie stawek opłat śmieciowych poprzez wskazanie nazw miejscowości, nie określając przy tym, czy są to tereny miejskie, czy wiejskie, oraz używanie w tym kontekście określenia „w pozostałych miejscowościach związku”, prowadzi do niedopuszczalnych niejasności i wykracza poza kryteria ustawowe. W ocenie Sądu I instancji nie można w jednakowy sposób traktować właścicieli nieruchomości położonych na terenach miejskich i wiejskich.

Jednocześnie WSA w Gorzowie Wlkp. nie podzielił zarzutu dotyczącego różnicowania stawki opłaty śmieciowej w zależności od rodzaju frakcji odpadów. W ocenie Sądu I instancji zawarty w art. 3 ust. 2 pkt 5 u.c.p.g. zwrot co najmniej wyznacza jedynie niezbędne minimum podziału odpadów natomiast nie zabrania ich dodatkowego podziału. Tym samym, wskazany w uchwale podział odpadów na papier i tekturę nie stoi w sprzeczności z zapisami u.c.p.g.

Obie strony postępowania zaskarżyły przedmiotowy wyrok do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który wyrokiem z dnia 19 stycznia 2016 r. (sygn. II FSK 3853/14) utrzymał w mocy wyrok Sądu I instancji, oddalając obie skargi kasacyjne.

Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że zgodnie z art. 6j ust. 2a u.c.p.g. rada gminy może zróżnicować stawki opłaty w zależności od powierzchni lokalu mieszkalnego, liczby mieszkańców zamieszkujących nieruchomość, odbierania odpadów z terenów wiejskich lub miejskich, a także od rodzaju zabudowy. Jednocześnie w ocenie NSA art. 6k ust. 4 u.c.p.g. nie upoważnia rady gminy do ustalenia dodatkowych kryteriów różnicowania opłat, aniżeli te, które wynikają z art. 6j ust. 2a u.c.p.g.

Różnicowanie stawek opłat według dodatkowych kryteriów nie mieści się w granicach delegacji ustawowej przewidzianej w art. 6j ust. 2a w zw. z art. 6k ust. 4 u.c.p.g. Przepisy te, należy bowiem zdaniem NSA odczytywać łącznie – według dyrektyw płynących z ich wykładni systemowej wewnętrznej. W konsekwencji trzeba przyjąć, że przepis art. 6k ust. 4 analizowanej ustawy, poprzez zwrot: „(...) może różnicować stawki”, znajduje uszczegółowienie w art. 6j ust. 2a tej ustawy, który ustanawia dopuszczalne kryteria różnicowania stawek opłat.

NSA podzielił jednocześnie stanowisko WSA w Gorzowie Wlkp., co do tego, że sposób różnicowania stawek przyjęty przez organ w zaskarżonej uchwale jest niejasny. Pomimo tego, że u.c.p.g. przewiduje kryterium różnicowania stawek według miejscowości (tereny miejskie lub wiejskie) to nie ma obowiązku uwzględnienia tego kryterium przy uchwalaniu stawki. Niemniej, wybrany przez zgromadzenie związku gmin sposób różnicowania stawek powinien odpowiadać jednemu z kryteriów wskazanych w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gdyż wskazane kryteria mają poprzez ich wyliczenie charakter zamknięty. Wskazanie nazw miejscowości lub użycie sformułowania „w pozostałych miejscowościach związku” świadczy o tym, że organ nieprawidłowo zastosował to kryterium.

O wyrokach sądów administracyjnych dotyczących ustalania stawek opłaty śmieciowej pisaliśmy również w artykułach:

 „Nieprawidłowe ustalenie stawek opłaty śmieciowej”,

„Nie można wyznaczać stawki opłaty śmieciowej z mocą wsteczną”,

„Prawidłowe uwzględnienie maksymalnej wysokości stawki opłaty śmieciowej”,

„Różnicowanie stawek „opłat śmieciowych” w zależności od wielkości gospodarstwa domowego dopuszczalne!”,

"Czy ustalenie stawki opłat za śmieci wymaga uprzedniego przeprowadzenia przetargu".