W kolejnym ze swoich wyroków NSA tym razem uznał, że różnicowanie stawek „opłat śmieciowych” w zależności od wielkości gospodarstwa domowego jest niedopuszczalne.

Wyrokiem z dnia 6 maja 2016 r. (sygn. II FSK 16/16) Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną gminy od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 8 października 2015 r. (sygn. I SA/Łd 948/15) oddalającego skargę gminy na uchwałę Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Łodzi z dnia 1 czerwca 2015 r. (nr 18/105/2015) w przedmiocie stwierdzenia nieważności uchwały rady gminy w sprawie określenia metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wysokości stawki opłaty.

Powyższy wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Rada gminy podjęła uchwałę w której zastosowała metodę ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi z nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy od gospodarstwa domowego z uwzględnieniem kryterium ilości osób wchodzących w skład tego gospodarstwa.

W odniesieniu do powyższej uchwały Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Łodzi uchwałą z dnia 1 czerwca 2015 r. (nr 18/105/2015) stwierdziło jej nieważność.

W uzasadnieniu RIO wskazała, że różnicowanie stawki opłaty w zależności od wielkości gospodarstwa domowego pozostaje w sprzeczności z art. 6k ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 6j ust.2 i 2a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Na podstawie art. 6k ust. 1 pkt 1 tej ustawy rada gminy została zobligowana do podjęcia uchwały w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi spośród metod określonych w art. 6j ust. 1 i 2 oraz do ustalenia stawki takiej opłaty, z możliwością zastosowania więcej niż jednej metody ustalenia opłat na obszarze gminy. RIO wskazała, że w danym przypadku rada gminy dokonała wyboru metody ustalenia opłaty, o której mowa w art. 6j ust. 2 ustawy, przy czym ustaliła kilka stawek tej opłaty, podczas gdy przywołany przepis stanowi, że rada gminy może uchwalić jedną stawkę od gospodarstwa domowego. Zdaniem RIO podstawy do zastosowanego w danym przypadku różnicowania nie stanowi również art. 6 j ust. 2a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, bowiem katalog zawarty w tym przepisie nie zawiera przesłanki różnicowania stawki opłaty w zależności od wielkości (liczebności) gospodarstwa domowego, gdyż liczba mieszkańców odnosi się do liczby mieszkańców zamieszkujących nieruchomość, a nie do liczby mieszkańców tworzących, czy zamieszkujących gospodarstwo domowe.

Mając powyższe na uwadze, RIO stwierdziła, że w przypadku wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o której mowa w art. 6j ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, rada gminy powinna ustalić jedną stawkę opłaty od gospodarstwa domowego, bez jej różnicowania w zależności od wielkości (liczebności) gospodarstwa.

Skargę na powyższą uchwałę wniosła gmina wnosząc o uchylenie powyższego aktu nadzoru.

Wyrokiem z dnia 8 października 2015 r. (sygn. I SA/Łd 948/15) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi oddalił skargę gminy na uchwałę Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Łodzi z dnia 1 czerwca 2015 r. (nr 18/105/2015) w przedmiocie stwierdzenia nieważności uchwały rady gminy w sprawie określenia metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wysokości stawki opłaty.

Zdaniem Sądu I instancji w art. 6j ust. 1 i 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wskazano na dwie metody ustalania opłat za gospodarowanie odpadami od właściciela nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy. Jednocześnie, jeżeli rada gminy decyduje się na uchwalenie jednej stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od gospodarstwa domowego, to tym samym rezygnuje ona między innymi z możliwości uzależnienia wysokości opłaty od okoliczności wskazanych w art. 6j ust. 1 pkt 1-3 tej ustawy i ustala jedną stałą stawkę dla gospodarstwa domowego, którą może ewentualnie zróżnicować tylko od tego, czy odpady komunalne są zbierane i odbierane w sposób selektywny. WSA w Łodzi podkreślił przy tym, że przepis art. 6j ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach jest jednoznaczny i pozwala radzie gminy na określenie jednej stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od "gospodarstwa domowego".

Skargę od powyższego wyroku wniosła gmina żądając jego uchylenia oraz uchylenia uchwały RIO.

Wyrokiem z dnia 6 maja 2016 r. (sygn. II FSK 16/16) Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną gminy od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 8 października 2015 r. (sygn. I SA/Łd 948/15).

W uzasadnieniu do wyroku Sąd II instancji wskazał, że za prawidłowe uznaje stanowisko WSA w Łodzi, iż z brzmienia art. 6j ust. 2 w związku z art. 6 ust. 1 i art. 6 ust. 2a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nie wynika możliwość różnicowania stawek opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w sytuacji wyboru metody uchwalenia opłaty od gospodarstwa domowego w zależności od wielkości (liczebności) gospodarstwa domowego.

NSA wskazał, że w art. 6j ust. 1 i ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach ustawodawca przewidział kilka metod ustalania opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, odbieranymi z nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy. Zgodnie z ust. 1 tego przepisu, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi iloczyn: 1) liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość, lub 2) ilości zużytej wody z danej nieruchomości, lub 3) powierzchni lokalu mieszkalnego – oraz stawki opłaty ustalonej na podstawie art. 6k ust. 1. Zgodnie natomiast z ust. 2, rada gminy może uchwalić jedną stawkę za gospodarowanie odpadami komunalnymi od gospodarstwa domowego.

Zdaniem Sądu II instancji, z powyższego wynika, że podstawowe metody zostały wskazane w ust. 1, o czym świadczy zwrot "opłata stanowi iloczyn", a w ust. 2 wskazano, że "rada gminy może ustalić jedną stawkę" "od gospodarstwa domowego". Tym samym, zdaniem NSA, z powyższych ustawowych zwrotów wynika, że możliwość różnicowania stawki, przewidziana w art.6j ust.2a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wyraźnie odnosi się tylko do niektórych parametrów obliczania opłaty takich, jak ilość mieszkańców, czy powierzchni lokalu mieszkalnego, a więc tych, o których mowa w ust. 1. Pozostałe przesłanki różnicowania stawki przewidziane w tym przepisie w żadnym wypadku nie wiążą się z wielkością gospodarstwa domowego, a położeniem nieruchomości i jej rodzajem. Tym samym, NSA stwierdza, że skoro rada gminy skorzystała z możliwości ustalenia jednej stawki od gospodarstwa domowego, to nie ma możliwości dalszego jej różnicowania.

Naczelny Sąd Administracyjny wskazał również, że za możliwością różnicowania stawki opłaty od gospodarstwa domowego nie przemawia, jego zdaniem, systematyka ustawy i umiejscowienie w treści regulacji dot. różnicowania stawek opłat, albowiem z systematyki zamieszczenia przepisu nie wynika, jasno uregulowana kompetencja do ustanowienia prawa miejscowego. Ponadto zamieszczenie art. 6j ust. 2a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach bezpośrednio po art. 6j ust. 1 i 2 ustawy, jest zdaniem NSA racjonalne, gdyż ustawodawcza w pierwszej kolejności uregulował metody ustalania opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, a następnie wprowadził, możliwość zróżnicowania stawki opłaty. Jednakże w ocenie Sądu II instancji z zawartych w tej regulacji sformułowań wynika, że odnosi się ona jedynie do metody wskazanej w art.6j ust.1 a nie wymienionej w art.6j ust.2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

NSA wskazał również, że z żadnej regulacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nie wynika także upoważnienie dla rady gminy do wprowadzenia w ramach metody wymienionej w art. 6j ust. 2 ustawy, dodatkowego kryterium, jakim jest podział gospodarstw domowych na kategorie zależne od liczby osób w nich zamieszkujących i zróżnicowanie na tej podstawie wysokości stawki opłaty. Zdaniem Sądu, pojęcia "liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość" nie można utożsamiać bowiem z zastosowanym w kontrolowanej uchwale pojęciem gospodarstwa domowego, gdyż osoby zamieszkujące nieruchomość nie muszą tworzyć ze sobą gospodarstwa domowego.

Jednocześnie Sąd wskazał, że brak dopuszczalności różnicowania stawki „opłaty śmieciowej” w zależności od wielkości gospodarstwa domowego istnieje od dnia 1 lutego 2015 r., kiedy to zmieniono brzmienie art. 6k ust. 4 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Przed tym dniem przepis ten, będący podstawą do ewentualnego różnicowani tej stawki, brzmiał, że rada gminy określając warunki opłat zgodnie z metodą, o której mowa w art. 6j ust. 1 i 2, może różnicować stawki opłat, wprowadzać zwolnienia przedmiotowe, ustanawiać dopłaty dla właścicieli nieruchomości, o których mowa w art. 6c ust. 1, spełniających ustalone przez nią kryteria lub określić szczegółowo zasady ustalania tych opłat. W obecnym brzmieniu tego przepisu, zmienionym w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 listopada 2013 r. (sygn. K 17/12), ustawodawca wskazał, że rada gminy, w drodze uchwały, może zwolnić w całości lub w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, w części dotyczącej gospodarstw domowych, w których dochód nie przekracza kwoty uprawniającej do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, o której mowa w art. 8 ust. 1 lub 2 ustawy o pomocy społecznej,  lub rodziny wielodzietne, o których mowa w ustawie o Karcie Dużej Rodziny.

Tym samym, Naczelny Sąd Administracyjny w powyższym wyroku, powołując się na odmienności – w jego ocenie – stanu prawnego, na podstawie którego wydawany był wyrok tego samego Sądu z dnia 6 października 2015 r. (sygn. II FSK 1979/15) przyjął tezę odmienną od zaprezentowanej w tymże wyroku, zgodnie z którą niedopuszczalne jest różnicowanie stawek „opłat śmieciowych” w zależności od wielkości gospodarstwa domowego (więcej na temat tego wyroku w artykule pt. „Różnicowanie stawek <<opłat śmieciowych>> w zależności od wielkości gospodarstwa domowego dopuszczalne!”).

Odmienne stanowisko, tj. stanowisko dopuszczające możliwość różnicowania stawek opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi w zależności od wielkości gospodarstwa domowego zajęły w ostatnim czasie m.in:

1. Naczelny Sąd Administracyjny w innym ze swoich wyroków – z dnia 22 kwietnia 2016 r. (sygn. II FSK 2972/14);
2. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 9 lipca 2015 r. (sygn. I SA/Rz 499/15) – więcej w artykule: „(Nie)dopuszczalność różnicowania <opłaty śmieciowej> w zależności od wielkości gospodarstwa domowego”.