Obserwuj

Bądź na bieżąco z prawem samorządowym. Zamów bezpłatny cotygodniowy newsletter.






Działy:
  • Gospodarka komunalna

    W dziale "GOSPODARKA KOMUNALNA" publikowane są artykuły dotyczące spółek komunalnych oraz zakładów budżetowych, jak również artykuły dotyczące poszczególnych działów gospodarki komunalnej, w tym gospodarki odpadami komunalnymi, gospodarki wodno-ściekowej, transportu publicznego.

  • Podatki

    W dziale "PODATKI" publikowane są artykuły dotyczące podatków i opłat publicznoprawnych, m.in. dotyczące podatku VAT, podatku od nieruchomości, opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i innych.

  • Finanse publiczne

    W dziale "FINANSE PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące szeroko pojmowanych zagadnień związanych z finansami publicznymi, m.in. artykuły dotyczące dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz dyscypliny finansów publicznych.

  • Zamówienia publiczne

    W dziale "ZAMÓWIENIA PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące problematyki zamówień publicznych, m.in. dotyczące sytuacji podmiotów komunalnych w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Prezentowane są także najnowsze orzeczenie KIO oraz sądów w zakresie prawa zamówień publicznych.

  • Prawo cywilne

    W dziale "PRAWO CYWILNE" publikowane są artykuły dotyczące zagadnień cywilnoprawnych, m.in. umów oraz sporów przed sądami powszechnymi, których stroną są podmioty komunalne.

  • Nieruchomości

    W dziale "NIERUCHOMOŚCI" publikowane są artykuły dotyczące nieruchomości komunalnych oraz spraw związanych z innymi nieruchomościami, w których występują organy samorządu terytorialnego. Artykuły dotyczą w szczególności gospodarki nieruchomościami i planowania przestrzennego.

  • Procedury administracyjne

    W dziale "PROCEDURY ADMINISTRACYJNE" publikowane są artykuły dotyczące procedur, które prowadzone są przez organy samorządu terytorialnego. W szczególności artykuły dotyczą ogólnej procedury administracyjnej (KPA - Ordynacja podatkowa), procedury sądowoadministracyjnej, procedury uchwałodawczej oraz dostępu do informacji publicznej.

  • Ustrój

    W dziale "USTRÓJ" publikowane są artykuły dotyczące ustroju podmiotów komunalnych, w tym zagadnienia dotyczące statusu prawnego organów jednostek samorządu terytorialnego, związków międzygminnych czy radnych.

  • Inne

    W dziale "INNE" publikowane są artykuły związane z funkcjonowaniem podmiotów komunalnych, które ze względu na swoją tematykę nie zostały zakwalifikowane do innych kategorii.

02.12.2016

Definicja przyłącza wodociągowego w świetle orzeczeń UOKiK

UWAGA: TEN ARTYKUŁ MA WIĘCEJ NIŻ 3 MIESIĄCE.
SPRAWDŹ AKTUALNY STAN PRAWNY LUB SKONTAKTUJ SIĘ Z AUTOREM.
drukuj mail Share
"

Przed branżą wodociągowo-kanalizacyjną stoi szereg wyzwań, które pomagamy pokonać w sposób optymalny dla danej gminy czy związku międzygminnego.

"

Dowiedz się więcej:

Gospodarka wodno-ściekowa

Przyjmowana przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów [dalej: UOKiK] oraz Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów [dalej: SOKiK] definicja przyłącza wodociągowego od dawna stanowi newralgiczną kwestię, mającą kluczowe znaczenie zarówno dla przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, jak i dla odbiorców ich usług.

Artykuł dostępny jest dla zarejestrowanych użytkowników

Przyjmowana przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów [dalej: UOKiK] oraz Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów [dalej: SOKiK] definicja przyłącza wodociągowego od dawna stanowi newralgiczną kwestię, mającą kluczowe znaczenie zarówno dla przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, jak i dla odbiorców ich usług.

UOKiK oraz SOKiK po raz kolejny zabrały głos w tej sprawie, przedstawiając swoją wykładnię ustawowej definicji.

Wyrokiem z dnia 5 września 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił odwołanie Międzygminnej Spółki Wodno-Kanalizacyjnej SUPLAZ sp. z o. o. w z Sulikowie od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 15 grudnia 2014 r., nr RWR 41/2014. Zaskarżaną decyzję Prezes UOKiK uznał za ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o którym mowa w art 9 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, praktykę nadużywania przez Przedsiębiorstwo pozycji dominującej na lokalnym rynku zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków, polegającą na bezpodstawnym nakładaniu na odbiorców obowiązku ponoszenia kosztów części robót niestanowiących – co do zakresu – prac związanych z budową przyłącza wodociągowego, tj. kosztów wykonania fragmentu sieci wodociągowej od granicy nieruchomości do miejsca włączenia i nakazał zaniechania jej stosowania.

Podobnie, wyrokiem z dnia 14 lipca 2016 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację Zakładu Gospodarki Komunalnej w Wieliczce sp. z o. o. od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, którym to wyrokiem SOKiK oddalił odwołanie ZGK w Wieliczce sp. z o. o. od decyzji Prezesa UOKiK z dnia 22 marca 2013 r. nr RKR – 3/2013, uznającej za ograniczającą konkurencję praktykę Spółki, polegającą na nadużywaniu pozycji dominującej na lokalnym rynku zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, poprzez narzucanie odbiorcom uciążliwych warunków podłączenia do sieci wodociągowej, w świetle których odbiorcy są zobowiązani do wykonania na własny koszt części robót niestanowiących – co do zakresu – prac związanych z budową przyłączy, w tym wykonania fragmentu sieci wodociągowej od granicy nieruchomości do miejsca włączenia.

Oba przytoczone wyroki stanowią kolejny wyraz stanowiska prezentowanego przez UOKiK oraz SOKiK w kwestii interpretowania ustawowej definicji przyłącza wodociągowego. Definicji o tyle istotnej, że mającej swoje zasadnicze przełożenie na podział obowiązków (w tym finansowych) pomiędzy przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne i odbiorców usług.

Definicja przyłącza wodociągowego

Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (art. 2 ust. 6 ustawy) wprowadza – jak mogłoby się wydawać – stosunkowo jednoznaczną definicję, zgodnie z którą przyłącze wodociągowe to odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem głównym.

Cytowana definicja odwołuje się do stosowanego na gruncie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków podziału urządzeń służących do przesyłu wody (tj: sieć wodociągowa – przyłącze wodociągowe – instalacja wewnętrzna), przyjmując, że przyłączem jest ten fragment instalacji, który łączy sieć wodociągową z instalacją wewnętrzną.

Rozbieżności w interpretacji przedmiotowej definicji pojawiają się podczas próby odpowiedzi na pytanie: gdzie kończy się przyłącze wodociągowe, a zaczyna sieć wodociągowa. Odpowiedź ma o tyle kluczowe znaczenie, że zgodnie z treścią art. 15 ust. 2 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, realizację budowy przyłączy do sieci (...) zapewnia na własny koszt osoba ubiegająca się o przyłączenie nieruchomości do sieci. Co więcej, analogiczne zasady tyczą się odpowiedzialności za późniejsze utrzymanie przyłącza oraz konieczności ponoszenia kosztów z tym związanych. Oczywiście, w przypadku stosunkowo niedużej odległości pomiędzy przyłączaną nieruchomością gruntową a siecią, ewentualne koszty budowy i utrzymania urządzenia są stosunkowo małe, jednak nie można zapominać o przypadkach (wbrew pozorom, nie tak rzadkich), gdy długość urządzeń łączących sieć wodociągową z nieruchomością przyszłego odbiorcy usług wynosić może nawet kilkaset metrów. W takiej sytuacji, obowiązki związane z posadowieniem i utrzymaniem takiego odcinka urządzeń, stają się zdecydowanie bardziej uciążliwe i kosztochłonne, a rozstrzygnięcie, po czyjej stronie obowiązki te winny się znaleźć, staje się kluczowe zarówno dla przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, jak i odbiorcy usług.

Granica nieruchomości

Analizując brzmienie definicji ustawowej, trudno odnaleźć w niej źródło forsowanego przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów poglądu o roli granicy nieruchomości w definiowaniu przyłącza wodociągowego.

Rozwiązanie przynosi jednak definicja przyłącza kanalizacyjnego (art. 2 ust. 5 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków), zgodnie z którą przyłączem kanalizacyjnym jest odcinek przewodu łączącego wewnętrzną instalację kanalizacyjną w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, za pierwszą studzienką, licząc od strony budynku, a w przypadku jej braku do granicy nieruchomości gruntowej.

W analizowanej w niniejszym artykule definicji przyłącza wodociągowego, o granicy nieruchomości nie ma jednak mowy. Co więcej, uznawanie racjonalności ustawodawcy każe przyjąć, że skoro mamy do czynienia z dwiema odrębnymi definicjami (osobno dla przyłącza wodociągowego i dla przyłącza kanalizacyjnego), intencją ustawodawcy było interpretowanie tych dwóch urządzeń w sposób niezależny od siebie.

Pomimo to, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, konsekwentnie prezentuje stanowisko (i daje temu wyraz w treści wydawanych decyzji), zgodnie z którym pomimo braku w definicji przyłącza wodociągowego odniesienia do granicy nieruchomości, również w tym przypadku granica ta winna stanowić miejsce rozdziału obowiązków i odpowiedzialności pomiędzy przedsiębiorstwem wod-kan a odbiorcą usług.

W tym miejscu przytoczyć warto jedno z najnowszych orzeczeń UOKiK, wydanych w przedmiotowej kwestii (decyzja Prezesa UOKiK nr RWR 04/2016 z dnia 18 maja 2016 r.; adresat: Wałbrzyski Związek Wodociągów i Kanalizacji): „Sąd podniósł szereg argumentów przemawiających za tym, iż nie stanowi przyłącza kanalizacyjnego odcinek przewodu od granicy nieruchomości do sieci głównej. Argumenty te w ocenie Prezesa Urzędu [UOKiK] mogą być również odniesione do kwestii związanych z przyłączaniem do sieci wodociągowej. (...) W związku z powyższym, w celu przyłączenia nieruchomości do sieci wodociągowo-kanalizacyjnej, przyszły odbiorca usług zobowiązany jest do wykonania takiego zakresu prac, który zlokalizowany jest na obszarze jego nieruchomości (...). Konsekwencją przyjęcia, iż przewody wodociągowe i kanalizacyjne zlokalizowane poza granicą gruntową podmiotu przyłączanego należą do sieci, a nie do przyłącza, jest uznanie, że koszty ich wykonania oraz eksploatacji powinny obciążać przedsiębiorstwo wodociągowe”.

Uzasadniając stanowisko przyjęte przez Prezesa UOKiK w treści decyzji nr RWR 04/2016 z dnia 18 maja 2016 r., organ powołał się na treść uchwały Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2007 r. (III CZP 79/07), w której - jak podnosi Prezes UOKiK: „Sąd Najwyższy wskazał m.in., że sytuacja, w której przyłączem byłby odcinek przewodu położony poza obszarem przyłączanej nieruchomości rodzi szereg problemów. Po pierwsze, to przyłączany podmiot musiałby uzyskać tytuł prawny do wykorzystania nieruchomości sąsiednich. Po drugie, zgodnie z art. 5 ust.2 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, jeżeli umowa o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków nie stanowi inaczej, odbiorca usług odpowiada za zapewnienie niezawodnego działania posiadanych przyłączy. Trudno zdaniem Sadu Najwyższego uznać, że w posiadaniu odbiorcy usług są także odcinki przewodu położone w cudzych nieruchomościach. Prowadziłoby to do sytuacji, w której nikt nie byłby odpowiedzialny za zapewnienie niezawodnego działania tych odcinków przewodu, ponieważ obowiązek przedsiębiorstwa wod-kan obejmuje tylko urządzenia kanalizacyjne (...), do których przyłącze nie należy. Po trzecie, zdaniem Sądu Najwyższego, to właściciel przyłącza musiałby wyrażać zgodę na podłączenie do tego przyłącza innych podmiotów. Do wszystkich tych czynności niewątpliwie lepiej przystosowane jest przedsiębiorstwo wod-kan”.

Ocena argumentów UOKiK

Przyjmując wyżej opisane stanowisko, Sąd Najwyższy (a zarazem powołujący się na rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego Prezes UOKiK) zdają się pomijać kilka istotnych kwestii, które stawiać mogą pod znakiem zapytania zasadność prezentowanego poglądu.

W pierwszej kolejności, warto zwrócić uwagę, że problemy z uzyskaniem tytułu prawnego do wykorzystywania nieruchomości, przez które przebiegają urządzenia, są rzeczywistością nie tylko ewentualnych odbiorców usług, którzy mieliby odpowiadać za posadowienie przyłącza wodociągowego, biegnącego do sieci wodociągowej (niezależnie od granicy nieruchomości), ale również – i to w analogicznym stopniu – przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych. Należy mieć na względzie, że tego typu przedsiębiorstwa (działające zazwyczaj w formie gminnej spółki kapitałowej) uzyskują tytuł prawny do nieruchomości na drodze cywilnoprawnej, nie korzystają w tym zakresie z żadnych uproszczonych procedur czy pozycji nadrzędnej względem właściciela nieruchomości. Czy można podzielić stanowisko Sądu Najwyższego, jakoby do tego typu czynności „niewątpliwie lepiej przystosowane jest przedsiębiorstwo wod-kan”? Z mojego doświadczenia wynika, że – wbrew przekonaniu Sądu i UOKiK – również przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne niejednokrotnie toczyć muszą ciężki bój, aby uregulować kwestie dot. praw do gruntu, przez które przebiegają urządzenia przesyłowe.

Drugą kwestią, która winna być wzięta pod uwagę przy ocenie zasadności stanowiska UOKiK, są reguły rządzące finansowaniem gospodarki wodno-ściekowej, w szczególności zaś – istota obciążeń odbiorców usług kosztami działalności wodno-ściekowej. Nie wdając się w tym miejscu w szczegóły dot. finansowania branży wod-kan, należy podkreślić, że – co do zasady – koszty z tytułu świadczonych usług, ponoszone przez przedsiębiorstwo, znajdują swoje odzwierciedlenie w wysokości cen i stawek opłat za świadczone usługi (zgodnie z ustawą o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków). Tym samym: przeniesienie na przedsiębiorstwo wod-kan kosztów posadowienia i utrzymania przyłącza na odcinku od granicy nieruchomości odbiorcy usług, w rzeczywistości skutkować będzie obciążeniem tymi kosztami wszystkich odbiorców usług, a więc również tych, którzy zarówno nie przyczynili się do poniesienia kosztów, jak i nie będą mogli korzystać z w ten sposób sfinansowanej inwestycji.

Jakkolwiek z lektury powoływanych orzeczeń może wydawać się, że uzasadnieniem dla stanowiska forsowanego przez UOKiK jest wola ograniczania obciążeń nakładanych na odbiorców usług (w szczególności konsumentów), to jednak nie sposób oceniać prezentowanej koncepcji z pominięciem brzmienia przepisów ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. A ta, formułując definicję przyłącza wodociągowego, w żadnym miejscu nie odwołuje się do pojęcia granicy nieruchomości. Tak istotna zmiana definicji, jaką prezentuje Urząd, winna odbywać się na poziomie nowelizacji ustawy, nie zaś w drodze wydawania orzeczeń przy uwzględnieniu pożądanego brzmienia definicji.

"

Przed branżą wodociągowo-kanalizacyjną stoi szereg wyzwań, które pomagamy pokonać w sposób optymalny dla danej gminy czy związku międzygminnego.

"

Dowiedz się więcej:

Gospodarka wodno-ściekowa

Autor artykułu

Aleksandra Misiun

radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, absolwentka studiów podyplomowych z zakresu finansów menadżerskich na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Specjalizuje się w prawie gospodarczym, cywilnym, w zagadnieniach związanych z gospodarką wodno-ściekową oraz w prawie samorządowym.

Więcej z Praktyki §

Wydarzenia PDS

Więcej wydarzeń
"

Przed branżą wodociągowo-kanalizacyjną stoi szereg wyzwań, które pomagamy pokonać w sposób optymalny dla danej gminy czy związku międzygminnego.

"

Dowiedz się więcej:

Gospodarka wodno-ściekowa