Wójt, burmistrz lub prezydent miasta zobowiązany jest sporządzić analizę stanu gospodarki odpadami komunalnymi obejmującą w szczególności koszty poniesione w związku z odbieraniem, odzyskiem, recyklingiem i unieszkodliwianiem odpadów komunalnych.

Poselskie wątpliwości

W interpelacji poselskiej z dnia 13 grudnia 2016 roku poseł Andrzej Maciejewski (Klub Parlamentarny KUKIZ 15) wystąpił do Ministra Środowiska z pytaniem dotyczącym „możliwości podjęcia prac nad wprowadzeniem ustawowego obowiązku publikowania przez samorządy rozliczeń z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz wskazywania jaki odzysk z segregacji osiąga dana gmina?”.

Zdaniem Wnioskodawcy nadanie szerokich kompetencji jednostkom samorządu terytorialnego związanych z organizacją przetargów na odbiór odpadów komunalnych lub powierzania tych zadań własnym spółkom (w trybie tzw. zamówień in-house) powinno być poddane kontroli społecznej.

Stanowisko Ministerstwa

W piśmie z dnia 1 lutego 2017 roku, stanowiącym odpowiedź na powyższą interpelację poselską, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Środowiska wskazał, iż „obecnie obowiązujące przepisy zobowiązują gminy do publicznego udostępniania informacji dot. stanu gospodarki odpadami komunalnymi, w tym koszty funkcjonowania takiego systemu”.

Zdaniem Ministra obowiązek ten wynika z art. 9tb ust. 1 pkt 3 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, zgodnie z którym na podstawie sprawozdań złożonych przez podmioty odbierające odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, podmioty prowadzące punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz rocznego sprawozdania z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi oraz innych dostępnych danych wpływających na koszty systemu gospodarowania odpadami komunalnymi wójt, burmistrz lub prezydent miasta sporządza analizę stanu gospodarki odpadami komunalnymi obejmującą w szczególności koszty poniesione w związku z odbieraniem, odzyskiem, recyklingiem i unieszkodliwianiem odpadów komunalnych.

Jednocześnie w tym samym piśmie odwołano się do art. 6r ust. 1 aa ww. ustawy, zgodnie z którym środki z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie mogą być wykorzystane na cele niezwiązane z pokrywaniem kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Z przepisu tego – zdaniem Ministerstwa – wynika, iż wydatkowanie środków pochodzących z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi na inne, aniżeli ustawowo określone cele, stanowi ich wykorzystanie niezgodnie z przeznaczeniem.

Ministerstwo wskazało ponadto, iż zgodnie z 3 ust. 2 pkt 9 lit. c ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gminy zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania, a w szczególności udostępniają na stronie internetowej urzędu gminy oraz w sposób zwyczajowo przyjęty informacje o osiągniętych przez gminę oraz podmioty odbierające odpady komunalne na podstawie umowy z właścicielem nieruchomości, w danym roku kalendarzowym, wymaganych poziomach recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania.

Wątpliwości pozostają

Całkowicie zgadzając się z twierdzeniami Ministerstwa, dotyczącymi obowiązku publikacji danych dotyczących poziomów recyklingu, należy krytycznie odnieść się do pierwszej części odpowiedzi na interpelację. Nie wyczerpuje ona bowiem całości problemu, sformułowanego w interpelacji poselskiej. Cytowane przez Ministerstwo przepisy, nakazują wskazać koszty poniesione w związku z odbieraniem, odzyskiem, recyklingiem i unieszkodliwianiem odpadów komunalnych. Nie są to jednak wyłączne koszty funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi, które powinny być finansowane z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Oprócz wskazanych kosztów, z opłaty tej powinny być finansowane koszty:

1. tworzenia i utrzymania punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych;
2. obsługi administracyjnej tego systemu;
3. edukacji ekologicznej w zakresie prawidłowego postępowania z odpadami komunalnymi.

Jednocześnie zgodnie ze znowelizowaną ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina może pokryć koszty wyposażenia nieruchomości w pojemniki lub worki do zbierania odpadów komunalnych oraz koszty utrzymywania pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym. Z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina może także pokryć koszty usunięcia odpadów komunalnych z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania i magazynowania w rozumieniu ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach. Ustawa stanowi także, iż środki pochodzące z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, które nie zostały wykorzystane w poprzednim roku budżetowym, mogą być wykorzystane także na wyposażenie, zgodnie z regulaminem, nieruchomości przeznaczonych do celów publicznych w pojemniki przeznaczone do zbierania odpadów komunalnych, ich opróżnianie oraz utrzymywanie w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowych i technicznym.

Tym samym należy stwierdzić znaczące różnice zakresowe pomiędzy wskazaną przez Ministerstwo analizą a rzeczywistymi kosztami systemu. Naturalnie w analizie stanu gospodarki odpadami komunalnymi elementy te mogą być wskazane (ustawodawca wskazuje na przykładowe elementy analizy), jednakże nie jest to obowiązek gmin.

Odrębnym trybem ustalenia przedmiotowych kosztów pozostaje skorzystanie z ustawy o dostępie do informacji publicznej. W praktyce jednakże także ta droga może okazać się trudna do przebycia i ostatecznie nie w pełni satysfakcjonująca.

Podsumowując, należy postulować o doprecyzowanie przepisów dotyczących ustalania opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, co wpłynie nie tylko na przejrzystość systemu oraz możliwość jego kontroli (nie tylko społecznej), ale dodatkowo wymusi realizację zasady samofinansowania się systemu gospodarki odpadami komunalnymi, która w praktyce bardzo często bywa nieprzestrzegana.