08.06.2017


Ugoda bez ryzyka dla urzędnika

KATEGORIA: Przepisy

Od 1 czerwca 2017 zawieranie ugody w sporach cywilnoprawnych nie jest naruszeniem dyscypliny finansów publicznych, o ile nastąpi zgodnie z nowymi przepisami.

Chociaż obecnie brak jest przepisu, który z góry wyłączałby możliwość zawierania ugody przez jednostki sektora finansów publicznych w sporach cywilnoprawnych (np. dot. zapłaty naliczonych kar umownych), to jednak podmioty te z dużą rezerwą podchodzą do tej formy rozwiazywania sporów. Barierą jest przede wszystkim konieczność poczynienia wzajemnych ustępstw w zawieranej przez obie strony ugodzie[1] oraz związane z tym potencjalne ryzyko naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Należy bowiem pamiętać, że rezygnacja z wierzytelności przez jednostkę sektora finansów publicznych nie może być zupełnie dowolna. Jednostki te powinny kierować się w swojej działalności finansowej zasadami celowości, oszczędności i działania dla dobra finansów publicznych. Niejasne przesłanki mogą budzić wątpliwości interpretacyjne i nierzadko mogły narażać urzędników na ryzyko zarzutu bezpodstawnego odstąpienia od dochodzenia należności budżetowej poprzez zawarcie niekorzystnej ugody. Strona publiczna w przypadku powstania sporu co do przypadającej jej należności cywilnoprawnej lub jej wysokości, co do zasady była więc zmuszona na jego zakończenie w drodze procesu sądowego.

Nowelizacja

W dniu 1 czerwca 2017 weszła w życie nowelizacja[2] , która ma między innymi na celu stworzenie wyraźnej podstawy prawnej, w oparciu o którą podmioty publiczne będą miały możliwość rozważenia, czy z punktu widzenia zasad racjonalnego działania i gospodarowania środkami finansowymi, zasadne jest zakończenie sporu ugodą. W nowym art. 54a, który pojawił się w ustawie o finansach publicznych[3] zostały określone przesłanki uzasadniające zawarcie, przez podmiot gospodarujący środkami publicznymi, ugody w sprawach dotyczących należności cywilnoprawnych. Zgodnie z ust. 1 tego przepisy, jednostka sektora finansów publicznych może zawrzeć ugodę w sprawie spornej należności cywilnoprawnej w przypadku dokonania oceny, że skutki ugody są dla tej jednostki lub odpowiednio Skarbu Państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego korzystniejsze niż prawdopodobny wynik postępowania sądowego albo arbitrażowego. Ugodę, o której mowa wyraźnie należy jednak odróżnić od ugody administracyjnej uregulowanej w k.p.a.

Niezbędna jest analiza prawna

Wraz z wyżej wspominanym przepisem ustawodawca zobowiązał jednak jednostki sektora finansów publicznych do sporządzenia pisemnej analizy poprzedzającej zawarcie ugody. Celem analizy ma być możliwość późniejszej weryfikacji podstaw zawarcia ugody. Jedynie gdy analiza wykaże, że ugoda będzie miała korzystniejsze skutki niż przewidywany wynik postępowania, jej zawarcie w świetle nowych przepisów będzie dopuszczalne. Należy przy tym zaznaczyć, że pisemna ocena skutków ugody, zgodnie z nowym art. 54a ust. 2 ustawie o finansach publicznych, powinna  uwzględniać okoliczności sprawy, w szczególności:

  1. zasadności spornych żądań,
  2. możliwości ich zaspokojenia,
  3. przewidywany czas trwania postępowania sądowego albo arbitrażowego,
  4. koszty postępowania sądowego albo arbitrażowego.

Mając na uwadze, iż określenie powyższych okoliczności i ostateczne stwierdzenie, czy zawarcie ugody będzie korzystniejsze, przygotowanie pisemnej analizy może wymagać fachowej wiedzy, a nierzadko pomocy wykwalifikowanego prawnika. Przydatna może być w szczególności znajomość rozstrzygnięć sądowych w analogicznych stanach faktycznych i prawnych. Wyłącznie rzetelna analiza uchroni przed ewentualnym zarzutem naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Warto również dodać, że jeżeli okoliczności stanowiące podstawę sporządzenie oceny skutków ugody ulegną zmianie, wskazane będzie przeprowadzenie powtórnej analizy.

Brak naruszenia dyscypliny finansów publicznych

Prawidłowe dokonanie oceny i zawarcie na jej podstawie ugody nie może stanowić naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Z tego względu nowelizacja doprecyzowała również przepisy ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych[4] . W myśl nowelizacji, nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych wykonanie ugody w sprawie spornej należności cywilnoprawnej zawartej zgodnie z przepisami prawa. Ponadto nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych dokonanie wydatku ze środków publicznych na podstawie ugody w sprawie spornej należności cywilnoprawnej zawartej zgodnie z przepisami prawa. Zgodność z przepisami prawa oznacza oczywiście m.in. sporządzenie pisemnej oceny skutków ugody, o której była mowa wyżej.

Warto jedna pamiętać, że naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest między innymi zaciągnięcie lub zmiana zobowiązania bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących zaciągania lub zmiany zobowiązań przez jednostkę sektora finansów publicznych. Przy czym jednak zgodnie z nowymi przepisami, nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych zaciągnięcie lub zmiana zobowiązania na podstawie ugody w sprawie spornej należności cywilnoprawnej zawartej zgodnie z przepisami prawa.

Ugoda to korzyść dla obu stron

Celem ugody jest wypracowanie porozumienia satysfakcjonującego obie skonfliktowane strony. Należy zwrócić uwagę, że zawarcie ugody w wielu przypadkach może być bardziej racjonalnym rozwiązaniem niż występowanie na drogę sądową. Dzięki ugodzie może dojść np. do skrócenia czasu otrzymania zapłaty przez podmiot prywatny dłużnika będącego jednostką sektora finansów publicznych. Ugoda może przyczynić się również do poniesienia przez jednostkę niższych kosztów, przy czym  nie tylko kosztów związanych z należnością główną i odsetkami, ale także wydatków związanych z prowadzeniem postępowania. Należy przy tym zaznaczyć, że koszty takie ponosi nie tylko jednostka, ale także strona przeciwna. Dodatkowo, jak wskazano w uzasadnieniu do omawianej nowelizacji, w niektórych sytuacjach właściwszym rozwiązaniem byłoby realne wyegzekwowanie mniejszej kwoty od dłużnika niż nieuzyskanie zapłaty w żadnej części. Dotyczy to sytuacji, w których z uwagi na upływ czasu związanego z oczekiwaniem na wynik sprawy dochodzi do upadłości dłużnika lub istotnego pomniejszenia stanu jego majątku.

Reasumując, wprowadzane zmiany należy ocenić pozytywnie. Rozwiewają one wątpliwości prawne co do dopuszczalności zawierania ugody w sprawach wynikających ze sporów cywilnoprawnych przez jednostki sektora finansów publicznych. Ponadto nowe przepisy wskazują  przesłanki, które należy spełnić, aby zawarcie i wykonanie ugody było zgodne z ustawą o finansach publicznych i nie naruszało dyscypliny finansów publicznych. Można zakładać, że wprowadzone zmiany zachęcą podmioty publiczne do polubownego rozwiązywania sporów cywilnych, gdyż ograniczają ryzyko związane z naruszeniem dyscypliny finansów publicznych.


[1] Zgodnie bowiem z art. 917 k.c.: „Przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać”.

[2] Ustawa z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności (Dz.U. z 2017 r. poz. 933).

[3] Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2016 r. poz. 1870 z późn. zm.).

[4] Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 r. poz. 168 z późn. zm.).



Autor:
Maciej Wruk

radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w zakresie prawa cywilnego i gospodarczego ze szczególnym uwzględnieniem prawa zamówień publicznych


TAGI: Finanse publiczne,



Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu