28.09.2017


Wymierzanie a nakładanie administracyjnych kar pieniężnych

KATEGORIA: Praktyka

Jedną z powoływanych jako typowa dla administracji publicznej cech jest możliwość stosowania przez nią sankcji za naruszenie zakazów bądź nakazów o charakterze publicznoprawnym, w tym także nakazów lub zakazów ukonstytuowanych przez samą administrację publiczną na podstawie stosownych umocowań ustawowych.

Jednym z rodzajów stosowanych przez administrację sankcji jest kara administracyjna, która poddana została regulacjom w znowelizowanym Kodeksie postępowania administracyjnego [dalej: KPA]. Dodając doń Dział IVa zatytułowany Administracyjne kary pieniężne, który wszedł w życie 1 czerwca 2017 r. wprowadzono pewien przełom w prawie administracyjnym.

Dotyczy to przede wszystkim wprowadzenia terminów przedawnienia nakładania, a także egzekwowania administracyjnych kar pieniężnych oraz określono przesłanki wymiaru kar pieniężnych, przesłanki odstępowania od nałożenia kar pieniężnych i inne kwestie. Stanowi to zatem przełamanie zasady tzw. obiektywizmu w nakładaniu kar przez administrację publiczną odrywającą możliwość ukarania od elementu subiektywnego, a więc stopnia i sposobu przyczynienia się sprawcy do zaistniałego naruszenia. Już otwierający Dział IVa art. 198a § KPA wskazuje, że dział ten znajduje zastosowanie w sprawach nakładania lub wymierzania kar pieniężnych. Pojawia się w związku z tym problem, czy przepisy Działu IVa w jednakowym zakresie znajdują zastosowanie w odniesieniu do wymierzania kar w sytuacjach, gdzie istnieje możliwość przesądzania przez administrację o wysokości kary w ramach ustawowo wskazanych luzów decyzyjnych, jak i w sytuacjach, gdzie prawodawca sztywno określił wysokość kary np. poprzez wskazanie wprost kwoty kary, czy też poprzez wskazanie sposobu jej ustalenia, np. jako określony procent od wyraźnie zdefiniowanej podstawy (np. od przyjętego osiągniętego przez przedsiębiorcę przychodu w określonym czasie, np. jednego roku).

Przyjęcie interpretacji szerokiej, w myśl której całość przepisów Działu IVa KPA znajduje zastosowanie zarówno do kar, o wysokości których przesądzać może organ administracji (decydować o wymiarze kary), jak i kar sztywno określonych przez ustawodawcę prowadziłoby w konsekwencji do daleko idącej zmiany treści norm materialnoprawnych określonych w przepisach sztywno wskazujących wysokość kary. W praktyce oznaczałoby to, że w każdym przypadku wskazanie przez prawodawcę sztywno kwoty kary pieniężnej równoznaczne jest  de facto z określeniem górnego jej pułapu. Taka interpretacja wydaje się nie do przyjęcia w świetle ustawowych zamierzeń określonych w uzasadnieniu do nowelizacji KPA, która weszła w życie z dniem 1 czerwca 2017 r. Przeczyłaby ona również treści przepisów Działu IVa KPA, w których prawodawca posługuje się dystynkcją nakładanie kar oraz wymierzanie kar. Choć sprawa zasługuje na dalece obszerniejsze uzasadnienie w tym zakresie zasadne jest, jak się zdaje  przyjęcie, że pojęcie nakładania kar jest zakresowo szersze od pojęcia wymierzania kar. W każdym przypadku udzielania organom administracji kompetencji do zastosowania kar pieniężnych mamy do czynienia z udzieleniem kompetencji do nakładania kar w związku z określonym naruszeniem prawa. W niektórych tylko, wyraźnie wskazanych przypadkach, prawodawca przyznał administracji możliwość jej miarkowania, a więc wymierzania właśnie. O ile przesłanki, jakimi kierować ma się organ wymierzający karę zostały w sposób ogólny uregulowane w k.p.a. (art. 189d KPA) to  w przepisach odrębnych (np. ustawach takich jak prawo energetyczne, prawo wodne, prawo ochrony środowiska, prawo ochrony danych osobowych itd.) musi znaleźć się wyraźna podstawa do ich stosowania (tj. miarkowania kary grzywny).  Sprowadza  się to zazwyczaj do wskazania, że organ może zastosować karę do określonej wysokości bądź też „widełkowo” poprzez wskazanie dolnej i górnej granicy wymierzania kary.

Stosownie do art. 189a ust. 1 k.p.a. Dział IVa KPA, jak wyraźnie w nim wskazano, zastosowanie znajduje w sprawach nakładania lub wymierzania kar. Przyjmując, że wymierzanie kar jest szczególnym przypadkiem nakładania kar pieniężnych przyjąć należy, że przepisy Działu IVa KPA stosować należy co do zasady do wszystkich przypadków nakładania kar, jednak regulacje dotyczące wymierzania kar, jako przepisy specjalne, stosować należy wyłącznie do przypadków, w których ustawodawca w odrębnych ustawach  o charakterze materialnoprawnym przewidział możliwość miarkowania kar. Do przypadków zatem, w których prawodawca przewidział możliwość nakładania kar „sztywno” określonych przepisy te nie znajdą zastosowania. Przypadki te objęte jednak są zakresem zastosowania przepisów KPA określających terminy przedawnienia, określających przesłanki odstąpienia od nałożenia kary pieniężnej lub udzielenia pouczenia, odsetek od zaległej kary pieniężnej oraz udzielania  ulg w wykonaniu nałożonej kary pieniężnej. Zastrzec jednak należy, że w przypadku uregulowania tych kwestii przepisami odrębnymi, odpowiednie przepisy KPA w  zakresie nimi uregulowanym nie znajdą zastosowania.

Nie można także zapominać o tym, że wszystkich przypadków nakładania kar, a więc także nakładania kar „sztywnych”, dotyczyć będą  także postanowienia KPA wyrażone w art. 189c oraz art. 189e KPA. Obowiązek stosowania przepisów łagodniejszych dla strony na wypadek wprowadzenia nowych regulacji, a także niedopuszczalność ukarania strony w przypadku, gdy do naruszenia doszło wskutek działania siły wyższej dotyczy  wszystkich przypadków, w których udzielono administracji kompetencji do nakładania kar pieniężnych.

Konkludując; do przypadków nakładania tzw. „sztywnych kar” grzywny stosować należy wszystkie przepisy Działu IVa KPA za wyjątkiem przepisów dotyczących przesłanek wymierzania takich kar. Te ostatnie przepisy stosowane są wyłącznie w odniesieniu do przypadków, w których przepisy odrębne przewidują możliwość miarkowania kar w ramach wyraźnie przyznanych administracji luzów decyzyjnych.



Autor:
Prof. UAM dr hab. Krystian Ziemski

radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, profesor nadzwyczajny na WPiA UAM, Senior Partner, ekspert w zakresie prawa administracyjnego, prawa samorządu terytorialnego oraz energetycznego


TAGI: Nowelizacja KPA,



Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu