Nowe zasady jawności w procesie stanowienia prawa przez JST w projekcie ustawy o jawności życia publicznego

Projekt ustawy o jawności życia publicznego przewiduje w zakresie funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego szereg nowych obowiązków polegających na informowaniu o prowadzonych pracach legislacyjnych.

Dnia 23 października 2017 r. zaprezentowany został projekt ustawy o jawności życia publicznego, którego głównym celem jest – jak wskazują projektodawcy – wzmocnienie transparentności polskiego państwa. Projekt zakłada nie tylko zastąpienie trzech ustaw dotychczas regulujących problematykę jawności (tj. ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, ustawy o dostępie do informacji publicznej oraz ustawy o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa), ale również liczne zmiany w 39 innych ustawach (zobacz więcej w artykule „Projekt ustawy o jawności życia publicznego, czyli transparentność w nowym wydaniu”). Dnia 6 listopada 2017 r. w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów zorganizowana została konferencja podsumowująca proces konsultacji publicznej, której efektem było przedłożenie drugiej wersji projektu ustawy (projekt z dnia 13 listopada 2017 r.).

Jedną z nowych regulacji pojawiających się w przepisach projektowanej ustawy jest wprowadzenie zasady jawności w procesie stanowienia prawa przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego (projektowany rozdział 4 – art. 25-29 projektu ustawy). Co jednak ważne, pod pojęciem jednostki samorządu terytorialnego projektodawcy rozumieją nie tylko gminę, powiat, czy województwo, ale również związek tych jednostek. Projekt przewiduje, że oprócz Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, poszczególnych ministrów oraz Marszałków Sejmu i Senatu, również organy stanowiące JST będą zobowiązane prowadzić odrębne wykazy prac legislacyjnych. W przypadku organów JST wykazy te obejmować będą projekty uchwał i będą obowiązkowo podlegać udostępnieniu w biuletynie Informacji Publicznej (BIP) organu prowadzącego dany wykaz.

Ww. wykaz prac legislacyjnych organu stanowiącego JST zawierać będzie miał w szczególności:

1. zwięzłą informację o przyczynach i potrzebie wprowadzenia rozwiązań, które planuje się zawrzeć w projekcie;
2. wskazanie istoty rozwiązań, które planuje się zawrzeć w projekcie;
3. planowany termin wydania;
4. imię i nazwisko oraz stanowisko lub funkcję osoby odpowiedzialnej za opracowanie projektu;
5. informację o rezygnacji z prac nad projektem, z uwzględnieniem przyczyny tej rezygnacji;
6. zgłoszone poprawni do projektów.

Projektodawcy proponują również, aby właściwy organ prowadzący uzgodnienia projektu uchwały organu stanowiącego JST, biorąc pod uwagę treść projektu, a także uwzględniając inne okoliczności, w tym znaczenie projektu oraz przewidywane skutki społeczno-gospodarcze, stopień jego złożoności oraz jego pilność, przedstawiał projekt do konsultacji publicznej, z równoczesną możliwością skierowania tego projektu do organizacji społecznych lub innych zainteresowanych podmiotów albo instytucji w celu przedstawienia ich stanowiska, określając jednocześnie termin do zajęcia takiego stanowiska. Ponadto w odniesieniu do aktów prawa miejscowego proponuje się, aby organ właściwy do wydania takiego aktu mógł skierować do konsultacji publicznych jego projekt mając na względzie ww. okoliczności.

W projekcie ustawy datowanym na dzień 13 listopada 2017 r. pojawiła się również możliwość zorganizowania przez podmiot (właściwy organ stanowiący JST) odpowiedzialny za opracowanie projektu uchwały wysłuchania publicznego dotyczącego tego projektu (projektowany przepis art. 28 ustawy).

Projekt zakłada również, aby organy właściwe do wydania aktów prawa miejscowego udostępniały w BIP projekty tych aktów.

Projektowane rozwiązania rozszerzają obowiązek jawnego prowadzenia prac legislacyjnych uregulowany obecnie w przepisach ustawy o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa również na organy stanowiące JST (w zakresie obowiązku prowadzenia wykazu) oraz organy wydające akty prawa miejscowego (w zakresie obowiązku udostępniania ich projektów w BIP). Z punktu widzenia działalności JST zaskakujące jest jednak ograniczenie prowadzenia wykazu wyłącznie do organów stanowiących, zwłaszcza w sytuacji, gdy zdecydowana większość projektów aktów stanowionych przez te organy jest przygotowywana przez organy wykonawcze JST, a tym samym wykaz  obejmować będzie wyłącznie ostatni etap procedury legislacyjnej odbywającej się w ramach prac organu stanowiącego. Nałożenie obowiązku prowadzenia wykazu wyłącznie na organy stanowiące może bowiem w praktyce spowodować fikcję (bądź też nierzetelność) ich prowadzenia, zwłaszcza w sytuacji, gdy projektodawcy nie przewidują żadnych bezpośrednich sankcji za bezczynność organów w tym zakresie.

Obecnie projekt jest na etapie uzgodnień, konsultacji i opiniowania, a przewidywany termin jego wejścia w życie to 1 stycznia 2018 r.

Mateusz Karciarz

prawnik w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, doktorant na WPiA UAM, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego

Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu