Prawo Dla Samorządu

Trybunał Konstytucyjny wydał postanowienie sygnalizacyjne, w którym wskazuje nieprawidłowości w obecnym systemie „janosikowego”.

Trybunał Konstytucyjny 26 lutego 2013 r. wydał postanowienie sygnalizacyjne (sygn. S 1/13¹⁾), które jest następstwem wyroku z dnia 31 stycznia 2013 r., sygn. K 14/11²⁾w sprawie zgodności przepisów tworzących mechanizm tzw. poziomego wyrównania dochodów jednostek samorządu terytorialnego („janosikowe”). Przepisy o „janosikowym” zobowiązują najbogatsze samorządy do wpłat do budżetu państwa na rzecz biedniejszych.

W odniesieniu do gmin są to jednostki, których dochody z podatków w przeliczeniu na jednego mieszkańca przekraczają 150% średniej krajowej. W odniesieniu do powiatów jest to 110% średniej krajowej.

Wniosek o ocenę przepisów ustawy o dochodach jst pod kątem ich zgodności z Konstytucją złożyły Rada Miasta Stołecznego Warszawy oraz Rada Miasta Krakowa. Wnioskodawcy zakwestionowali przede wszystkim regulacje określające sposób identyfikowania podmiotów zobowiązanych do dokonywania wpłat wyrównawczych oraz sposób kalkulacji tych wpłat, a także przepisy, według których identyfikuje się beneficjentów części równoważącej subwencji ogólnej dla gmin i powiatów. Trybunał w wyroku z dnia 31 stycznia uznał, że przepisy te są zgodne z Konstytucją RP i nie naruszają zasad konstytucyjnych ani nadmiernie nie ingerują z samodzielność samorządów.

W postanowieniu sygnalizacyjnym z dnia 26 lutego Trybunał Konstytucyjny przedstawił Sejmowi RP uwagi dotyczące stwierdzonych uchybień w przepisach ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 80, poz. 526 ze zm.), dotyczących wyrównania poziomego dochodów jednostek samorządu terytorialnego, których usunięcie jest niezbędne dla zapewnienia spójności systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.

Głównymi wadami przepisów o „janosikowym”, zdaniem Trybunału, jest nieuwzględnienie specyfiki dużych jednostek samorządu terytorialnego, takich jak Warszawa czy Kraków oraz struktury demograficznej czy sezonowego przypływu ludności w miejscowościach atrakcyjnych turystycznie czy leczniczo. Ponadto obecnie obowiązująca ustawa nakazuje brać pod uwagę liczbę mieszkańców faktycznie zamieszkałych na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego lub obszarze kraju, według stanu na 31 grudnia roku poprzedzającego rok bazowy, ustaloną przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, a takie rozwiązanie oznacza, że liczba mieszkańców obliczana jest na podstawie danych sprzed dwóch lat w stosunku do roku budżetowego.

Trybunał wskazał, że zastrzeżenia te powinny być wzięte pod uwagę przy pracach nad nowelizacją ustawy o dochodach jst, zwłaszcza, że takie prace toczą się już w Sejmie (druki sejmowe obecnej kadencji nr 19, 230 oraz 848).

W końcowej części postanowienia sygnalizacyjnego Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że brak podjęcia stosownych działań legislacyjnych i dalsze pogłębianie się negatywnych dla finansów jednostek samorządu terytorialnego skutków działania mechanizmu, nie wyklucza podjęcia przez Trybunał (na podstawie stosownego wniosku) ponownej oceny krytykowanych regulacji, z punktu widzenia ich konstytucyjności.

Jednocześnie należy podkreślić, iż tak zwane postanowienia sygnalizacyjne wydawane są przez Trybunał Konstytucyjny bardzo rzadko. Trybunał zwraca w nich uwagę właściwym organom stanowiącym prawo o stwierdzonych uchybieniach i lukach w regulacji prawnej. Tego rodzaju stanowiska nie są wiążące dla adresatów.

Przypisy:

1) http://www.trybunal.gov.pl/OTK/otk_odp.asp?droga=(otk_odp)&sygnatura=S%201/13

2) Wyrok opublikowany w Dz. U. z 2013 r. poz. 193.

„Janosikowe” wymaga zmian