Prawo Dla Samorządu

Jak bumerang do Sejmu wraca problem automatycznego przejmowania przez gminy odcinków dróg publicznych zastąpionych nowo wybudowanym odcinkiem.

Przypomnijmy, że dnia 13 września 2013 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o drogach publicznych, która zawiera regulacje umożliwiające samorządom województwa przekazywanie samorządom powiatowym (jak również umożliwia samorządom powiatowym przekazywanie samorządom gminnym) zarządu nad tymi odcinkami dróg, które zostały zastąpione nowo wybudowanymi odcinkami (więcej na ten temat w artykule „Problem niechcianych dróg, czyli nowelizacja ustawy o drogach publicznych”). Przepisy te miały zastąpić w dalszym ciągu obowiązujący art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych, zgodnie z którym odcinek drogi zastąpiony nowo wybudowanym odcinkiem drogi z chwilą oddania go do użytkowania zostaje pozbawiony dotychczasowej kategorii i zaliczony do kategorii drogi gminnej. Nowy mechanizm prawny określania statusu zastępowanych odcinków dróg publicznych wzbudził jednakże wątpliwości Prezydenta RP co do jego zgodności z przepisami Konstytucji RP i zawartą w nich zasadą określania zadań samorządu w ustawie, a także z konstytucyjnie chronioną samodzielnością gminy będącej podstawową jednostką samorządu terytorialnego, w związku z czym nowelizacja został skierowana w trybie kontroli prewencyjnej (tj. jeszcze przed jej podpisaniem) do Trybunału Konstytucyjnego (więcej na ten temat w artykule „Nowelizacja ustawy o drogach publicznych skierowana do Trybunału Konstytucyjnego”).

Z uwagi na to, że do dnia dzisiejszego Trybunał Konstytucyjny nie rozstrzygnął wniosku Prezydenta RP, przez co wzbudzający szereg kontrowersji art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych w dalszym ciągu obowiązuje w dotychczasowym brzmieniu, grupa posłów PiS postanowiła wnieść kolejny projekt nowelizacji tego przepisu (projekt ustawy o zmianie ustawy o drogach publicznych – druk sejmowy nr 3227).

Przepis ten jest o tyle „kłopotliwy”, że zmienia kategorię „starej” drogi na gminną, w przypadku wybudowania nowego odcinka, zarówno w sytuacji, gdy droga ta była gminna, powiatowa, ale również w przypadku drogi wojewódzkiej, czy nawet krajowej. Objęcie przez gminy własności zastępowanych odcinków dróg publicznych rodzi po ich stronie znaczne koszty finansowe związane z koniecznością utrzymywania tych dróg w należytym stanie.

Obecnie obowiązujące brzmienie przepisu art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych doprowadziło to do sytuacji, gdy tak, jak w przypadku oddania do użytkowania drogi ekspresowej S-5 pomiędzy Poznaniem a Gnieznem, stara droga krajowa DK-5, automatycznie została przekazana na rzecz samorządów gminnych (w tym przypadku Pobiedzisk, Swarzędza i Łubowa). Gminy te, z uwagi na swój niewielki rozmiar, nie są w stanie pokryć wydatków związanych z utrzymaniem odcinków tych dróg, leżących na ich terenie. Podobny problem pojawił się w przypadku oddania do użytkowania drogi ekspresowej S-3.

Obecnie w Trybunale Konstytucyjnym znajduje się wniosek sześciu gmin kwestionujących zgodność art. 10 ust. 5 ustawy z Konstytucją RP oraz Europejską Kartą Samorządu Lokalnego (sygn. K 54/12).

W związku z ww. problemami związanymi z automatyzmem w przekazywaniu gminom „starych” odcinków dróg publicznych o kategorii innej niż gminna, posłowie PiS proponują doprecyzowanie przepisu art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych w ten sposób, że przekazanie „starej” drogi będzie miało miejsce tylko w przypadku wybudowania nowego odcinka będącego drogą publiczną o charakterze ogólnodostępnym (tj. drogą co do zasady bezpłatną). Projekt ten przewiduje również, że rada gminy, w terminie 90 dni od dnia wejścia w życie projektowanej ustawy, może, w drodze uchwały, pozbawić kategorii drogi gminnej odcinek drogi, który został już zaliczony do kategorii drogi gminnej na podstawie obecnie obowiązującego art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych. W takim przypadku odcinek ten zostałby zaliczony do kategorii dróg krajowych.

Obecnie projekt został skierowany do I czytania w Komisji Infrastruktury oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej, w związku z czym nie sposób przewidzieć dalszego losu tej nowelizacji.

Problem niechcianych dróg, czyli niekończąca się opowieść